BIẾT NGƯỜI - Trang 104

(Chúng ta thường thấy, một người đang cơn giận dữ sau khi có dịp đập phá một
vài món đồ thì con giận dữ cũng đã dịu bớt). Biết ức chế trước một biến cố đôi
khi còn khó hơn hành động. Rốt cuộc lại, chúng ta thấy ý chí là khả năng để
quyết định theo một hướng này hoặc hướng khác. Đó chỉ là hình thức của
tâm tính như tính lười biếng, tính can đảm v.v… mà chúng ta đã có dịp xét qua,
đó không phải là một khả năng biệt lập.

Những bẩm chất căn bản tạo nên ý chí:
Bây giờ chúng ta thử tìm xem những bẩm chất căn bản nào có thể chi phối tạo
nên ý chí.
Trước hết, chúng ta đã thấy rõ là cần nhiều hoạt động tính, vì nó là bẩm chất
hướng chúng ta hoạt động. Một người suy nhược không thích hoạt động và do
đó cũng không thích quyết định một việc gì. Nhưng hoạt động tính ấy cũng
không nên đi đến mức náo động, khích động một cách rời rạc.
Điều kiện khác là lòng tham muốn vừa phải, vì tham muốn và hoạt động tính là
hai bẩm chất làm cho những tác động chúng ta có ý nghĩa, có mục đích.
Không nên có nhiều cảm xúc tính. Người đa cảm xúc hay rụt rè, sợ hãi, hoặc
hành động thiếu suy nghĩ.
Óc phán đoán phải thật tốt để ý chí có thể hành động đúng đường lối.
Có thể gom những điều kiện ấy trong phương trình sau đây:
M vừa phải + H nhiều + C kém + P thật tốt.
Những người kém ý chí thường là những người suy nhược, những người hoàn
toàn bất vụ lợi, những người đa cảm. Đó là những người mềm yếu, không biết
hoặc không dám quyết định, người ta gọi họ là những người thiếu tính khí. Lòng
nhân quá nhiều cũng ảnh hưởng đến ý chí: đôi khi người ta không dám quyết
định để hành động vì sợ phật ý, làm buồn người khác.

Rèn luyện ý chí:
Có thể nào chúng ta rèn luyện ý chí đặng chăng? Đã biết rõ nó tùy thuộc cá tính
thiên nhiên thì khó nghĩ đến việc huấn luyện nó. Làm sao có thể sửa đổi những
bẩm chất cốt yếu mà theo định nghĩa nó vốn là bất di bất dịch?
Tuy thế, đôi khi người ta cũng có thể thành công trong việc rèn luyện ý chí.
Điều đó kể ra cũng có thể hiểu đặng, công việc rèn ý chí chỉ có ảnh hưởng tốt