Philippe Girardet
Biết Người
Dịch giả: Phạm Cao Tùng
Phần II - Chương 4
TÂM LÝ ĐỘNG
Ý CHÍ
Có người sẽ lấy làm lạ từ đầu đến giờ chúng tôi chưa bao giờ đề cập đến vấn đề
ý chí.
Mặc dù những sách tâm lý học xưa nay thường cho rằng ý chí là một bẩm chất
cốt yếu, một đức tính. Và người ta cũng thường nói đến vấn đề luyện chí, rèn
chí.
Nhưng thật ra ý chí không phải là một bẩm chất độc lập, riêng biệt như lòng
nhân, hoạt động tính v.v… Nó chỉ là kết quả những ảnh hưởng nhiều bẩm chất
như chúng ta sẽ thấy sau đây.
Ý chí vốn “động”:
Sống tức là hoạt động và như thế có nghĩa là đi đến những tác động.
Điều này rất quan trọng, cho nên ngôn ngữ có một danh từ riêng: ý chí, để chỉ
về cái việc mà tư tưởng có thể bước sang tác động một cách khó hay dễ. Và
dường như người ta muốn dùng danh từ ý chí này để chứng tỏ rằng đó là một
quan năng đặc biệt của trí tuệ, nó giúp cho tư tưởng có thể đi đến tác động.
Những xét kỹ ra, chúng ta thấy rằng ý chí vốn “động”, đó là sự vượt qua, sự
chuyển sang có dễ dàng hay chăng của tư tưởng đến tác động, đó là sự quyết
định để hành động.
Trước hết, chúng ta nhận thấy rằng quyết định còn quan trọng hơn tác động. (Lẽ
dĩ nhiên đây là nó về phương diện tâm lý. Về phương diện pháp lý chỉ có tác
động là đáng kể). Vì tác động chỉ là một hiện tượng thể chất, một sự hợp thành,
còn quyết định mới là tối thượng. Nếu sự quyết định không đặng trọn vẹn, hành
động có thể bất thành. Điều đáng chú ý khác là sự bất động cũng đòi hỏi nhiều ý
chí hơn,vì một tác động có thể giải tán một trạng thái căng thẳng của thần kinh.
