BIẾT NGƯỜI - Trang 128

trong thời hạn bao lâu họ sẽ viết xong quyển truyện ấy. Những chu kỳ tinh thần
của họ luôn luôn đầy đủ và tiếp diễn rất mạch lạc. Vì thế những tác phẩm của họ
thường đặng xây dựng cách chắc chắn, nhưng hình như thiếu một cái gì lôi
cuốn, cái thần, nó đánh dấu một thiên tài.
Xét về tâm lý học, những nhà văn làm việc theo phương pháp là thuộc hạng đầu
có kỷ hà, tâm trí điều hòa, kém cảm xúc nhưng hoạt động bền bỉ. Buffon,
Boileau thuộc hạng nhà văn này (Xét về các nhà văn Việt Nam có thể kể: Phạm
Quỳnh, Nguyễn Văn Vĩnh, Nguyễn Văn Tố, Đào Duy Anh vào hạng này). Thiên
tư của họ nếu có, chẳng qua đó là một sự kiên nhẫn dài…
Hạng sau thường gồm có những bậc thiên tài, chúng ta nhận thấy đó là những
người có tâm thần bất định phụ họa với tính đa cảm xúc. Người có tính bất định
sẽ thâu thập nhiều cảm giác lúc họ trải qua giai đoạn suy nhược, càng đa cảm
xúc họ càng thâu thập đặng nhiều cảm giác. Chính trong thời gian này, cái ý
tổng quát của tác phẩm đã phát sinh trong óc họ, nó nảy nở một cách ngẫu
nhiên, vô chừng, trong một phút mơ mộng, một buổi đi dạo, do một sự việc xảy
ra, một biến cố, tuy thế nó vẫn chưa thành hình, chưa đặng vững chãi. Do những
chu kỳ tâm lý, nhà văn sẽ mơ tưởng về ý đó, những chu kỳ này giúp họ moi móc
trong ký ức, gợi ra những truy tưởng, sau rốt họ sẽ phán đoán, có khi óc phán
đoán lại xen vào. Lúc bấy giờ nhà văn cũng chưa có ý niệm cụ thể sẽ như thế
nào, nó sẽ dài hay ngắn, họ cũng chưa biết.
Luôn luôn người ta thấy dấu vết cái giai đoạn ám ảnh này trong thời kỳ khơi
nguyên của những tác phẩm có giá trị. Giai đoạn này có thể dài hoặc ngắn. Sau
đó đến giai đoạn khích động, bao nhiêu truy tưởng, bao nhiêu cảm giác thâu
thập trong giai đoạn trước sẽ tuôn trào ra như một dòng suối, không bao giờ cạn,
đẩy mạnh ngọn bút của nhà văn chạy một mạch trên trang giấy. Tác phẩm đã
thành hình, nó bật ra như một khối đá tảng và đôi khi mang dấu tuyệt mỹ, nó
thành một tuyệt phẩm.
Những bậc thiên tài chính hiệu trong tất cả các ngành mỹ thuật đều là những
người có tâm thần bất định lại đa cảm xúc. J.J. Rousseau, Molière, Beethoven,
Baudelaire, Musset là những thí dụ sáng tỏ.
Sở dĩ nhiều văn nghệ sĩ hay tự tử hoặc đắm mình vào những cõi thiên đàng giả
tạo, hút xách, chè chén, vì như đã nói trên, bản chất họ vốn đa cảm lại thêm tính
bất định.