Philippe Girardet
Biết Người
Dịch giả: Phạm Cao Tùng
Phần I - Chương 4
CÁ TÍNH CỦA CON NGƯỜI
I. KHÍ CHẤT - NHỮNG BẨM CHẤT CĂN BẢN THUỘC CẢM TÍNH
Chúng ta đã nhận thấy mỗi chứng bệnh trong bảng kê trước đây tương ứng với
bệnh thái của một bẩm chất căn bản thuộc cảm tính của cá tính chúng ta.
Lòng tham muốn:
Bệnh cuồng vọng chỉ là sự phát triển quá mức của một bẩm chất thiên nhiên:
lòng tham muốn. Ở đây chúng ta không nên hiểu chữ “tham muốn” theo cái
nghĩa “xấu” mà người ta thường gán cho nó. Đó là một bẩm chất thiên nhiên nó
khiến chúng ta biết đòi hỏi những gì chúng ta có quyền “có” hoặc có quyền
“hưởng” để nhận lấy của đời sống những tài sản vật chất hoặc tinh thần mà
chúng ta thấy rằng cần thiết cho chúng ta. Đó là một bẩm chất hữu ích, nó đem
lại cho chúng ta một mục đích sống mà người ta thường gọi một cách hơi thô là
“lợi lộc”.
Tùy người, lòng tham muốn có nhiều giá trị khác nhau. Nếu nói về tài sản vật
chất (tiền bạc, bàn ghế, nhà cửa, đất đai) nó có thể đi từ óc vô tư, bất vụ lợi đến
lòng gian tham và từ sự nhún nhường hoặc khiêm tốn đến thói quen kiêu ngạo,
nếu nói về những tài sản thuộc tinh thần hoặc danh vọng.
Lòng nhân:
Sự thác loạn của tâm đức là bệnh gian ác, do sự thiếu bẩm chất lòng nhân một
khuynh hướng thiên nhiên nó khiến chúng ta yêu người đồng loại, muốn kết
thân với họ, lưu tâm đến họ, nghĩ đến họ cũng như chúng ta nghĩ đến mình, nói
tóm lại, nó làm cho chúng ta có lòng nhân, biết thương nhau. (Lòng nhân là sự
gạt bỏ những lợi lộc riêng của mình một khi biết rằng muốn đoạt được những
lợi lộc ấy tất phải làm thiệt hại kẻ khác (A. Delmas). Sự gian ác chỉ là sự khuyết
