BIẾT NGƯỜI - Trang 21

ta thấy quả thực họ bị nhét khăn vào cổ, bị trói thúc ké hoặc bị đánh sưng mặt,
bầm mình. Nhưng nhờ sự điều tra sáng suốt của nhà chức trách, người ta mới
“bật ngửa” vì “nạn nhân” đã thú nhận rằng chính họ đã giàn cảnh như thế chứ
không ai cướp bóc, hành hung họ cả (Hẳn bạn đọc còn nhớ vụ bà thiếu úy hay
đại úy nào đó ở Gia Định vì thua bạc nên đã giàn xếp một vụ “bị cướp” theo lối
này). Có người xếp đặt “tấn tuồng” ấy vì một sự lợi ích nào đó, nhưng đôi khi
cũng có người chỉ vì muốn thấy tên tuổi của mình được nêu trên mặt báo.
Ngoài ra chúng ta cũng có thể kể những tay bịp bợm thích mang những huy
chương giả, thích ăn vận quân phục hoặc đeo lon giả để tự ban cho họ chức
thiếu tá hay thiếu úy, những người giả vờ bị tai nạn, những người viết thư rơi
(thông báo mất) v.v…
Nói cho đúng lối bịp bợm của những con bệnh khoác lác này cũng không mấy
khi làm hại ai một cách trực tiếp, song nó có thể đưa đến những vụ án oan rất tại
hại bởi nói khoác một cách rất tự nhiên, ít khi tự phản lấy họ nên dù tòa án có
sáng suốt cũng chưa dễ gì lột mặt nạ của họ.
Vụ án thiếu úy De La Roncière đã xảy ra bên Pháp vào giữa thế kỳ XIX là một
trường hợp đặc trưng cho sự lầm lạc của tòa án gây ra bởi một con bệnh khoác
lác. Một cô gái nọ tố cáo thiếu úy De La Roncière toan cưỡng bức cô, vị thiếu
úy này bị tòa kêu án khổ sai, những về sau người ta mới nhận thấy nỗi oan ức
của ông ta.

Chứng tâm thần bất định (la cyclothymie):
Bệnh thứ tư thuộc nhóm bệnh này là bệnh tâm thần bất định. Người mắc phải
chứng này tính tình không điều hòa khi thị họ bị kích thích nên bồng bột, hăng
hái một cách thái quá mà như vậy không vì lý do chính đáng nào cả. Khi thì trái
lại họ tỏ ra uể oải, suy nhược, biếng đi, biếng nói. Tâm thần họ bất định, luôn
luôn chuyển từ thái cực này đến thái cực khác. Trong loại này chúng ta có thể kể
những người điên thiểu não, ngồi ủ rũ một nơi, những người điên thả rong rêu.
Riêng tôi được biết một bà nọ không có vẻ gì mất trí hay loạn tâm, nhưng đôi
khi ba ta bế cửa nằm nhà cả đôi ba tuần lễ, để rồi liền sau đó lại sống trong
những ngày nhộn nhịp, tiếp tân, tiệc tùng, du lịch không ngớt. Kế đó bà ta lại trở
về với cuộc đời tu tỉnh, đó là lúc tâm thần ba đang “xuống dốc”, lúc ấy, dù
chẳng bệnh hoạn gì bà ta cũng nằm lỳ trên giường không chịu đi đứng.