BIẾT NGƯỜI - Trang 34

Trí nhớ là một yếu tố thụ động nhưng vai tuồng của nó rất quan trọng trong
việc thành lập cái cá tính tập thành mà cũng sẽ nói đến.
Trí tưởng tượng là một khả năng cần thiết cho sự sinh hoạt. Thiếu nó, đời sống
khó mà tồn tại, Bergson nói: “Đời sống chúng ta hướng về tương lai”. Có những
người tưởng rằng họ kém tưởng tượng, dù vậy họ cũng có dùng đến nó, dùng để
tiên đoán về tương lai thiển cận.
Óc phán đoán là khả năng trọng yếu nhất của cá tính. Nó đứng trên chót vót cái
tòa nhà trí tuệ vì nhờ nó mà chúng ta có thể đánh giá, đo lường sự vật. Nó cũng
ảnh hưởng rất mạnh đến đời sống tình cảm chúng ta. Như thế, vai trò của óc
phán đoán cũng ảnh hưởng đến tất cả mọi thể thức phô diễn, trong đời sống thực
tiễn, trong trường doanh nghiệp, trong đời sống tình cảm, cũng như trong đời
sống tinh thần.
Những thói mê tín, những lỗi lầm, những hớ hênh đều do phán đoán sai lầm mà
ra cả, nguyên do vì óc phán đoán do bẩm sinh rất kém hoặc vì một bẩm chất nào
đó thuộc cảm tính phát triển quá mạnh để có thể hủy diệt óc phán đoán trên một
vài phương diện nào đó.
Mọi người đều có cái cá tính thiên nhiên và đặc tính của nó là bất di bất dịch, nó
được di truyền từ lúc chúng ta sinh ra, do những tổ hợp mới mẻ song không có
sự “tiến bộ” nào về phẩm cả, bởi nó được kết hợp một cách may rủi, những nhà
thần học có thể dựa vào đó để bênh vực tin điều cho rằng mọi người đều mắc tội
tổ tông và nhân loại cần được cứu rỗi…
Song nếu muốn bác lại, người ta cũng có thể viện lẽ rằng sở dĩ mắt phàm của
con người nhận thấy cái tính cách bất di bất dịch của cá tinh thiên nhiên là bởi
cái thời gian của những “thời kỳ lịch sử” chỉ là một nháy mắt sánh với những
“thời đại địa chất” hoặc “thời đại thiên văn”. (Một nhà bác học, ông Rchard
Carrington viết trong quyển A Guide To Earth History: Nếu chúng ta thâu gọn
lại lịch sử quả địa cầu trong một năm thôi chúng ta sẽ thấy rằng phải đợi đến
tám tháng qua sự sống mới xuất hiện. Hai tháng kế tiếp đó chỉ có những sinh
vật thô sơ, từ những vi phân, những vi trùng chỉ có một tế bào đến những con
sứa. Loài vật có vú chỉ xuất hiện vào tuần lễ thứ nhì của tháng chạp. Và con
người, con người như chúng ta thấy hiện giờ chỉ ra đời vào ngày 31 tháng chạp
lúc 23 giờ 45 phút. Còn cái lịch sử văn minh có biên chép lại đàng hoàng thì chỉ