BIẾT NGƯỜI - Trang 52

của Léon Daudet chẳng hạn. Khi một người đứng ra “chống đối” với một điều
gì đó một cách đam mê thì họ không còn đủ tinh thần khách quan để nhận xét.
Tính hà tiện cũng có thể làm cho một người rất khôn ngoan lại có những hành
động ngu xuẩn. Một tay keo kiệt khôn ngoan, học rộng và có giáo dục nhưng
trong đời sống hàng ngày lại có thể tỏ ra bất lịch sự, thô lỗ, khi đụng tới một
việc gì có dính dáng đến tiền nong dù là một số tiền mọn.
Nói tóm lại óc phán đoán là một khả năng giúp chúng ta nhận định một cách
đứng đắn những phối hợp của tri thức tưởng tượng mà vật liệu là do trí nhớ
cung cấp.Vì thế óc phán đoán là yếu tố rất quan trọng trong cá tính. Chính nó
giúp chúng ta đánh giá những sự trạng tâm lý.
Sự ngu ngốc, đần độn là những chướng ngại khó vượt, là những vết xấu đã ăn
sâu, không thể chữa dù những bẩm chất khác có tốt chăng nữa. Trong thương
trường thà gặp một tên điếm khôn ngoan hơn là một thằng ngốc. Vì ít ra đố với
tên bợm bãi kia chúng ta còn thu thập được một bài học còn đối với thằng ngốc
thì chúng ta chịu…

Về sự huấn luyện những bẩm chất thuộc tinh thần:
Bằng cách nào chúng ta có thể dung hòa sự bất biến của cá tính thiên nhiên với
việc giáo dục, việc huấn luyện những bẩm chất thuộc tinh thần như trí nhớ, trí
tưởng tượng, óc phán đoán?
Nếu cho rằng có thể rèn luyện những bẩm chất ấy thì làm sao có thể nói rằng cá
tính thiên nhiên bất di bất dịch?
Sự mâu thuẫn ấy chỉ có ở mặt ngoài. Thực ra sự giáo dục không cải biến hẳn
những khả năng thiên nhiên của chúng ta, nhưng nó có thể dạy cho chúng ta
cách sử dụng những khả năng ấy một cách hay hơn, khéo hơn, có lợi hơn.
Có thể phân biệt nhiều loại trí nhớ nó tùy thuộc vào những giác quan chúng ta.
Trước hết có thứ trí nhớ thuộc thị giác. Những sự vật chúng ta đã trông thấy sẽ
in vào trí nhớ chúng ta, hoặc nhiều hoặc ít và trong những sự vật này có cái lại
dễ in vào trí nhớ chúng ta hơn những cái khác.
Thí dụ, có người nhớ giỏi về những đoạn văn, những tranh ảnh. Người khác lại
giỏi nhớ về những cảnh vật, những đường xá, những thành thị, đó là trí nhớ địa
lý Lại có người khác lại nhớ mặt người rất tài. Người có thể nhớ giỏi những
đoạn văn song hay quên mặt người hoặc địa thế những con đường.