BIẾT NGƯỜI - Trang 53

Kế đó là trí nhớ thuộc thính giác. Loại trí nhớ này cũng có nhiều thứ. Có
người nhớ rõ tên người hoặc tên thành phố, người khác lại có tài nhớ những nốt
nhạc: trí nhớ âm nhạc. Có người đọc thơ thì nhớ ngay mà đọc văn xuôi thì nhớ
kém hơn.
Sau hết, có những loại trí nhớ thuộc khứu giác, vị giác và xúc giác, song những
loại trí nhớ này không phát triển bao nhiêu. Mặc dầu người ta cũng được thấy
một vài nhà chuyên môn thử rượu nho, chỉ nếm qua cốc rượu có thể biết rượu
ấy thuộc vùng nào sản xuất năm nào hoặc một nhà bán len chỉ sờ vào những sợi
chỉ len có thể đoán biết thứ len ấy thuộc hạng nào, cũng có những nhà hóa học
chuyên môn chế nước hoa có thể nhận biết mùi gì do chất gì chế ra v.v…
Có thể so sánh trí nhớ với lớp nhựa của kính ảnh hoặc một tập ảnh dán những
kính ảnh hoặc phim ảnh gồm có nhiều trang. Cái gì bất biến là cái mực độ ăn
ảnh của những kính ảnh hay phim ảnh đó.
Những phim ảnh này bị tác dụng bởi những quang tuyến tế nhị nó xuyên qua
những ngũ quan chúng ta, ở trong trường hợp này, những ngũ quan ấy có thể
sánh với những ống kính của máy ảnh. Các thứ ống kính ấy: mắt, mũi, tai v.v…
có thể tốt hoặc xấu, đó là do bẩm sinh chúng ta không thể sửa đổi nó.
Và chúng ta cũng biết rằng việc ảnh ăn vào phim tùy thuộc vào ba yếu tốt: sức
nhạy của kính ảnh, sức sáng của ống kính, sự chiếu sáng của đề mục chúng ta
định chụp và cái thời gian chúng ta để ánh sáng lọt vào ống kính.
Xét qua thí dụ trên đây, chúng ta đã hiểu rõ guồng máy của trí nhớ và vai trò của
giáo dục, của học vấn.
Người có nhiều trí nhớ về thính giác là người được có một thứ “ống kính tai” rất
nhạy, một thứ ống kính đã được sửa chữa, trong đó rất có thể họ chỉ có một “ống
kính mắt” rất tầm thường. Sức nhạy của trí nhớ vẫn ở một mực độ song những
tri giác do lỗ tai đem vào sẽ ấn tượng sâu và mạnh hơn những tri giác do đôi mắt
thu thập.
Xét riêng về trí nhớ thuộc thị giác chẳng hạn, sở dĩ một bài văn có thể ăn sâu
vào trí nhớ hơn một gương mặt là do phẩm chất của “ống kính mắt” có thể để
những “tri giác bài văn” lọt vào trí nhớ hơn những “tri giác gương mặt”. (Có thể
so sánh hiện tượng này với sự khác nhau của tác dụng những màu sắc đối với
kính ảnh. Có những màu không ăn vào chất nhựa gélaitino-bromure của kính
ảnh thường. Nhưng có thể sánh một trí nhớ tốt với phim ảnh ăn nhiều màu).