BIẾT NGƯỜI - Trang 79

khuôn cảnh trí ấy vào cốt truyện.
Hành động là cụ thể hóa những ước lượng đang nằm trên mặt giấy.
Khi một chu kỳ không tiến đến giai đoạn ước lượng nghĩa là khi óc phán đoán
không dự phần vào thì nó biến thành sự mơ mộng.
Mơ mông là một sự đánh đu, một lối chuyền bóng giữa ký ức và trí tưởng
tượng. Những hồi tưởng gợi ra những truy tưởng, để rồi những truy tưởng này
sẽ làm giàu trở lại cho ký ức. Cái chu kỳ này bị gián đoạn. Nó chỉ nương mình
để tồn tại và nó có thể tồn tại khá lâu, nhưng hình ảnh có thể trở đi trở lại dưới
những màu sắc khác.
Trong sự mơ mộng, cá tính hình như không đáng kể. Óc phán đoán không dự
phần vào, có nhiều truy tưởng rất kỳ lạ nhưng chúng ta lại xem việc ấy rất tự
nhiên và chúng ta càng thích thú đắm mình trong mơ mộng.

Những chu kỳ tự động:
Guồng máy những chu kỳ tự động đơn giản hơn cả. Từ trí giác bước thẳng sang
tác động. Những chu kỳ tự động là kết quả của tập quán, của giáo dục. Khi một
tác động, kết cục của một chu kỳ tâm lý đầy đủ hay không đầy đủ, đặng lập đi
lập lại nhiều lượt thì những then xích, những giai đoạn của chu kỳ ấy bị lu mờ
dần để rồi tiêu hẳn đi.
Đó là then máy của thói quan, của tự động tính nó chiếm một phần lớn trong đời
sống chúng ta. Nếu không có thói quen và tự động tính chúng ta không thể sống.
Nếu trước mọi tác động chúng ta đều phải suy nghĩ thì trí thức chúng ta dễ bị
mỏi mệt, lụn bại. Những chu kỳ tự động giúp chúng ta tránh sự vất vả ấy. Đây là
một vài thí dụ:
Một người đang lái xe sắp lên dốc, khi họ thấy xe chạy chậm lại không cần phải
suy nghĩ họ biết trả số ngay. Khi họ biết sắp đến gặp phải một chướng ngại vật,
tự nhiên họ liền hãm xe lại không cần suy nghĩ. Những tác động của người tài
xế trong việc lái xe đều đặng thực hiện một cách tự động.
Khi mắt vừa liếc thấy một nét chữ hoặc tai vừa nghe đọc thoáng qua một chữ,
người đánh máy liền tự động đặt ngón tay đúng vào nút chữ đó. Người chơi
dương cầm hoặc vĩ cầm cũng đã dùng đến những chu kỳ tự động. Người đàn
ông tự nhiên biết dở nón trước khi bước vào nhà ai hoặc khi đứng trước một
người đàn bà đã có một tác động tự động, kết quả của sự giáo dục.