và điều này theo đúng trình tự đã dẫn dắt tới tình thế hiểm nghèo của
chúng ta hiện nay, khi thế giới thực sự chia thành hai phe lớn. Nhưng
nếu các lãnh đạo cấp cao ở cả hai phe có chút thông minh, họ sẽ có một
thỏa thuận ngầm để ngăn chặn xung đột: có thể chửi mắng nhau thậm
tệ, nhưng phải kiềm chế ném bom. Hay, nếu họ cứ nhất quyết phải có
đánh đấm đôi chút để giữ phong độ cho quân đội, họ sẽ giới hạn ở mức
xung đột cục bộ tại những nước “không quan trọng”. Voltaire đáng ra
phải nói rằng nếu Ma vương không tồn tại thì cần phải bịa ra nó.
Nhưng một khi hiểu rõ hơn rằng sống có nghĩa là xung đột với
người khác và theo đuổi lợi ích của bản thân, thì ta càng buộc phải
nhận ra ta cần có kẻ thù để ủng hộ mình. Cũng như vậy, ta càng cương
quyết theo đuổi câu hỏi, “Tôi là ai hay cái gì?” - thì càng không thể
tránh khỏi nhận ra ta chẳng là gì cả nếu không có mọi thứ khác. Hơn
nữa, ta càng cố gắng đạt đến hoàn hảo hay chứng đắc nào đó - trong
đạo đức, trong nghệ thuật hay tâm linh - ta sẽ càng thấy mình đang tiếp
tục chơi trò chơi cũ là bản ngã dưới một hình thức tinh tế và tao nhã, và
ta chỉ có thể đánh giá thành tựu đạt được khi so sánh mình với tất cả
những người không đạt đến hoặc đã thất bại.
Thoạt đầu, nhận thức này sẽ gây bàng hoàng đến tê liệt. Ta cảm
thấy mình mắc bẫy - trong tình thế cực kỳ tệ hại - khi đi về hướng nào
cũng bị giằng kéo ngược lại. Quyết định là một Christ thì sẽ có một
Judas phản lại, và một đám đông để đóng đinh lên thập giá. Quyết định
làm quỷ dữ, người đời sẽ liên kết trong tình huynh đệ keo sơn nhất để
chống lại. Phản ứng tức thì của ta có thể chỉ là thốt lên, “Quỷ tha ma
bắt tất cả họ đi!” Dường như lối thoát duy nhất cho tình thế này là quên
đi mọi nỗ lực của bản thân, và lại mải mê theo đuổi những việc vặt
vãnh, hay rút khỏi cuộc chơi bằng cách tự sát hay mắc chứng rối loạn
tâm thần, rồi sống phần đời còn lại trong một nhà thương điên để lảm
nhảm nhăng cuội.
Nhưng còn một cơ may khác. Thay vì rút lui, ta đặt câu hỏi, liệu
trò chơi có nghĩa gì. Điều này ngụ ý gì, nếu ta thấy mình bị tê liệt,
không thể ở trong trạng thái tiếp tục trò chơi mà trong đó mọi luật chơi
