tâm lý, Thiền tông, các phương pháp “cầu nguyện”của thánh Ignatius,
dòng thánh Francis de Sales và Hesychasm. Ngoài ra, nhằm mục đích
này, người ta còn sử dụng các chất hóa học biến đổi ý thức như LSD và
mescaline
, kịch lý trị liệu (psychodrama), động lực nhóm (groups
dynamics), các kỹ thuật giác thức (sensoryawareness techniques), các
bài thực hành của hội Quaker, Gurdjieff, các liệu pháp thư giãn,
phương pháp Alexander, tự cảm liệu pháp, và tự thôi miên.
Cái khó ở mỗi môn này là khi đã dính sâu rồi, ta sẽ thấy mình bị
đóng hộp trong một nội bộ nhóm riêng biệt nào đó, nhóm đó tự định
nghĩa, thường là với sự ý nhị nhã nhặn nhất, bằng cách loại trừ người
ngoài nhóm. Theo cách này, mọi tôn giáo hay giáo phái đều tự chuốc
lấy thất bại, và điều này cũng đúng với những tư tưởng tự nhận là phi
tôn giáo hay tôn giáo đại đồng, chơi trò “tôi không độc tôn như các
anh”.
Do vậy mà tôn giáo và phi tôn giáo - tất thảy đều được dựng lên
nhân danh tình huynh đệ và tình thương đại đồng - bao giờ cũng gây
chia rẽ và gia tăng xung đột. Ví dụ, liệu trên phương diện chính trị học
thực hành có cái gì gây tranh cãi nhiều hơn sự nghiệp xây dựng một xã
hội dân chủ và phi giai cấp đích thực? Hơn nữa nguồn gốc lịch sử của
những tư tưởng tương tự lại gắn vơi chủ nghĩa thần bí. Những tư tưởng
này xuất phát từ thời Jesus và thánh Paul, cho tới thời Eckhart và
Tauler, thời Anabaptists (giáo phái rửa tội lại), thời Levelers (những
người chủ trương bình đẳng), và Brothers of the Free Spirit (Hội Ái
hữu Tinh thần Tự do)
, và từ quan điểm kiên định của họ rằng mọi
người đều bình đẳng trước Chúa Trời. Cứ như thể tồn tại đã ngụ ý xưng
đột, hay ít ra thì cũng nhằm phân biệt với những người khác hay với
toàn thể phần còn lại của thế giới. Nếu vậy, thì kẻ nào không tham dự
vào cuộc chiến là không tồn tại; kẻ nào không vị kỷ thì không có bản
ngã của mình. Không có gì thống nhất một cộng đồng hữu hiệu bằng
chính nghĩa chung chống lại kẻ giặc từ bên ngoài, nhưng như vậy có
nghĩa là, kẻ thù đó đồng thời trở thành chỗ dựa thiết yếu cho sự đoàn
kết của cộng đồng. Nên các xã hội càng lớn càng cần có kẻ thù lớn hơn,
