Một tác phẩm triết học Trung Hoa nhan đề “Thái Ất Kim Hoa
nói rằng “khi hữu đích được dùng để đạt đến vô đích, sự
đã thấu tỏ.” Vì xã hội sinh tồn vô đích là một xã hội không dự liệu
những hành vi vô đích - tức là, những hành động không trực tiếp nhắm
đến sinh tồn, mà chúng tự hoàn thành khi được thực hiện trong hiện tại
và không nhất thiết phải hướng đến một tưởng thưởng tương lai nào đó.
Nhưng một cách gián tiếp và vô tình, hành vi như vậy hữu ích đối với
sinh tồn vì nó đem lại một lý do cho sinh tồn - tuy nhiên, sẽ không hữu
ích khi vì lý do đó mà theo đuổi. Chơi để thư thái và tươi tỉnh lại mà
làm việc thì không phải là chơi, không việc nào được làm tốt và hoàn
hảo trừ phi nó cũng là một hình thức chơi.
Khi ta thấy được rằng, cuộc sống suy cho cùng là một cuộc chơi,
ta được giải phóng khỏi tình thế lưỡng nan “Mi phải sinh tồn”. Cái khó
khi hiểu điều này là ở chỗ, ý “chơi” có hai nghĩa riêng biệt thường bị
lẫn lộn với nhau. Một mặt, làm cái gì đó chỉ hay đơn thuần để chơi, sẽ
là tầm thường và không thành thực, và ở đây ta nên dùng từ “đùa giỡn”
thay vì “chơi”. Nhưng nếu một cô nào đó nói với tôi, “Em yêu anh,” thì
có đúng không nếu trả lời, “Cô có nói nghiêm túc không đấy, hay cô
chỉ đang đùa giỡn với tôi?” Sau cùng, nếu mối quan hệ này đến lúc nảy
nở, tôi rất hy vọng rằng cô nàng không nghiêm túc và rằng nàng sẽ đùa
giỡn tôi. Không, câu hỏi hay hơn sẽ là, “Cô có chân thành không, hay
cô chỉ đang đùa giỡn tôi?” Chân thành thì tốt hơn là nghiêm túc, vì ai
lại muốn được yêu một cách nghiêm túc? Do vậy, ở mặt khác, có một
hình thức chơi không hề tầm thường chút nào, như khi Segovia chơi
ghi ta hay Laurence Olivier đóng vai Hamlet, hay, hiển nhiên như khi ai
đó chơi organ trong nhà thờ. Theo nghĩa này của từ “chơi”, thánh
Gregory Nazianzen có thể nói về Logos
Thượng đế như sau:
Vì trên Thiên đường Logos chơi,
khuấy đảo cả vũ trụ, như ngài muốn,
thành muôn hình vạn trạng.
