Tại sao tiền thù lao viết sách lại gọi là "nhuận bút"?
Hơn ngàn năm trước đây, khai quốc công thần của triều đại nhà Tùy là Trịnh Dịch được Tùy Văn Đế
Dương Kiên trọng dụng, đề bạt làm một chức quan to trong triều. Nhưng về sau Trịnh Dịch lơ là công
việc, không liêm khiết, lại bất hiếu với mẹ, cho nên bị giáng chức.
Không bao lâu sau, Tùy Văn Đế nhớ lại rằng Trịnh Dịch xưa kia có nhiều công lao, cho nên lại gọi ra
dùng và cho làm chức Thứ sử.
Một hôm Tùy Văn Đế thiết yến trong cung Lễ Tuyền để khoản đãi Trịnh Dịch. Trong lúc mọi người
đang chè chén rất cao hứng, Tùy Văn Đế nói với
- Trẫm giáng chức khanh đã lâu lắm rồi, việc này làm cho trong lòng trẫm không làm sao nguôi được.
Rồi ngay sau đó, Tùy Văn Đế truyền chỉ tại chỗ, bổ nhiệm Trịnh Dịch làm Thượng trụ quốc và ban
cho tước vị quốc công đất Bái. Theo chế độ của triều đình nhà Tùy thì Thứ sử chỉ là cấp quan cao
nhất của một tỉnh, còn Thượng trụ quốc lại là chức quan ở cấp cao nhất trong bộ máy trung ương. Như
vậy có thể thấy Tùy Văn Đế hết sức coi trọng Trịnh Dịch.
Tiếp theo đó Tùy Văn Đế nói với các thị thần:
- Trịnh Dịch đã cùng sống cùng chết với trẫm, cùng với trẫm trải qua không biết bao nguy nan. Trẫm
thường nghĩ tới điều đó mà không thể nào quên được.
Trịnh Dịch nghe thấy thế hết sức cảm động, bèn nâng chén xin được chúc thọ Tùy Văn Đế. Tùy Văn
Đế bèn sai quan nội sử lệnh là Lí Đức Lâm lập tức thảo chiếu thư, phong tước và bổ nhiệm quan
chức cho Trịnh Dịch. Thừa tướng Cao Quýnh đứng ở bên cạnh bèn nói đùa với Trịnh Dịch:
- Bút khô mất rồi, phải nhuận bút (làm cho bút ướt trơn) thôi.
Trịnh Dịch trả lời:
- Tôi đã phải ra ngoài làm một chức quan địa phương, vừa được thánh chỉ là lập tức đánh ngựa trở về
ngay, chẳng có một đồng một chữ nào. Vậy thì lấy gì để nhuận bút cho các vị bây giờ?
Tùy Văn Đế nghe thấy thế khà khà cả cười.
Về sau người ta thường dùng hai tiếng nhuận bút để chỉ tiền thù lao khi nhờ người khác thảo thơ văn,
viết thư pháp hay vẽ tra đều chỉ là một cách nói trên văn tự. Còn ngày nay nhuận bút đã trở thành một
cách nói thông thường để chỉ tiền thù lao trong các trường hợp này.
LƯU CHÍNH HƯNG
