Tại sao người liên tiếp đỗ ba kì thi được gọi là “Liên trúng tam
nguyên"?
Đời xưa ở Trung Quốc, bắt đầu từ hai triều đại nhà Tùy và nhà Đường đã đặt ra được một chế độ
khoa cử quy định chặt chẽ, để tuyển chọn người có tài, tức là những người trúng tuyển qua những kì thi
thì sẽ có thể ra làm quan.
Đến hai triều đại nhà Minh và nhà Thanh, chế độ khoa cử được phân làm ba cấp. Cấp thứ nhất là
"hương thí” cử hành ở tỉnh thành, người thi đỗ được gọi là cử nhân và có tư cách tham gia kì thi thứ
hai. Cấp thứ hai là "hội thí” cử hành tại bộ Lễ ở kinh đô, thí sinh phải thi đỗ ở cấp này thì mới có thể
tham gia kì thi cấp thứ ba. Kì thi cấp thứ ba gọi là "điện thí” do hoàng đế đích thân chủ trì trong hoàng
cung, người thi đỗ trong kì thi này được gọi là tiến sĩ, có một số người trúng tiến sĩ, được phân làm
nhất giáp, nhị giáp và tam giáp.
Trong tiếng Hán chữ "nguyên" vẫn có nghĩa là đầu người, nhưng về sau nó có thêm nghĩa rộng là "thứ
nhất". Như vậy trong "hương thí” người đỗ thứ nhất được gọi là "giải nguyên", trong "hội thí” người
đỗ thứ nhất được gọi là "hội nguyên", trong "điện thí” người đỗ thứ nhất được gọi là "trạng nguyên",
nếu người nào may mắn trong tất cả các kì thi đều đỗ thứ nhất, liên tục đoạt được các danh hiệu "giải
nguyên”, "hội nguyên", "trạng nguyên" thì sẽ được gọi là "l
Trải qua mấy ngàn năm khoa cử, ở Trung Quốc những người "liên trúng tam nguyên" có rất ít, tổng
cộng không quá mười hai người, đó là:
- Đời Đường có Trương Hựu Tân, Thôi Nguyên Hàn,
- Đời Tống có Tôn Hà, Vương Tăng, Tống Tường, Dương Trí, Vương Nham Tẩu, Phùng Kinh.
- Đời Kim có Mạnh Tông Hiến,
- Đời Nguyên có Vương Tông Triết.
- Đời Minh có Thương Lạc,
- Đời Thanh có Điền Khải, Trần Kế Xương.
Đến ngày nay chế độ khoa cử ngày xưa không còn nữa, nhưng cái ý nghĩa "liên trúng tam nguyên" qua
"hương thí”, "hội thí”, "điện thí” được mở rộng ra và người ta vẫn thường gọi những người liên tục
đoạt ba danh hiệu thứ nhất là “liên trúng tam nguyên”.
BÀNG KIÊN
