Chúng tôi cho rằng: khu vực này trước hết cần tổ chức chỉ huy bộ đội cho
thật vững. Ngày 1 tháng Chín, trên cơ sở của phương diện quân Bắc Cáp-ca-
dơ, đã thành lập Cụm Biển Đen trực thuộc phương diện quân Da-cáp-ca-dơ.
Mấy ngày sau, trung tướng I. E. Pê-tơ-rôp, người anh hùng của cuộc phòng
thủ Xê-va-xtô-pôn, đến nhận nhiệm vụ tư lệnh cụm chiến dịch này, Hội
đồng quân sự phương diện quân đề nghị cử thiếu tướng A. A. Grê-xcô làm
tư lệnh tập đoàn quân 47 và toàn khu vực phòng ngự Nô-vô-rô-xi-xcơ, cử
phó đô đốc hải quân X. G. Goóc-scốp Chỉ huy phòng ngự thành phố Nô-vô-
rô-xi-xcơ. Đại bản doanh đã phê chuẩn đề nghị ấy. Kết quả liền được thể
hiện ra ngay. Ngày 10 tháng Chín, bộ đội Liên Xô đã chặn đứng được quân
địch ở phần phía Đông Nô-vô-rô-xi-xcơ, giữa các nhà máy xi-măng, và buộc
chúng phải chuyển sang phòng ngự.
Dãy núi Cáp-ca-dơ chính không nằm trong phạm vi hoạt động của Cụm
Biển Đen và Cụm phía Bắc. Tập đoàn quân 46 phòng ngự dãy núi này đúng
ra phải trực thuộc bộ tư lệnh phương diện quân. Nhưng, về sau trực thuộc cơ
quan tham mưu phương diện quân đã có một cơ quan đặc biệt mang tên “cơ
quan tham mưu các đơn vị phòng ngự dãy núi Cáp-ca-dơ”. Đứng đầu cơ
quan này là tướng G. L. Pê-tơ-rốp trong Bộ dân ủy nội vụ. Phải nói thẳng ra
rằng đây là một cấp trung gian giả tạo và hoàn toàn không cần thiết. Trong
thực tế, cơ quan tham mưu này đã thay thế cơ quan chỉ huy của tập đoàn
quân 46.
Việc phòng ngự dãy núi này không được tổ chức chặt chẽ. Bộ tư lệnh
phương diện quân đã đánh giá quá cao tính hiểm hóc bất khả xâm phạm của
miền này và vì vậy đã để mất đèo ngang Clu-kho-rơ ngày 15 tháng Tám.
Trong tình hình ấy đèo ngang Ma-rúc-xki cũng có thể bị chiếm và do đó có
nguy cơ quân Đức có thể tiến xuống phía Nam, tới Biển Đen.
Những sai lầm phạm phải đã được gấp rút sửa chữa. Nhiều đội quân gồm
những người trèo núi và nhân dân vùng rẻo cao đã cấp tốc được thành lập và
điều tới bảo vệ các đèo ngang. Ngoài ra, còn điều thêm nhiều đơn vị chính
quy tới vùng này. Ở khu vực Cra-xnai-a Pô-li-a-na, sư đoàn bộ binh núi 20
do đại tá A. P. Tua-trin-xki chỉ huy, trung đoàn biên phòng 23 và trung đoàn
