BỞI SÀI GÒN NHIỀU NẮNG - Trang 243

13. Castor là một trong hai vị thần sinh đôi của Sparta, người kia là Pollux.
Theo truyền thuyết, họ được sinh ra từ mối tình của thần Zeus và một thiếu
nữ tên là Leda. Tên của họ được đặt cho một chòm sao ở Bắc bán cầu,
chòm Song sinh (Gemini, nằm ở cung Hoàng đạo thứ 3, từ 21/5 đến 20/6).
14. Thebes: thành bang Hy Lạp ở Boeotia, phía bắc núi Cithaeron
(Kithairon), tây bắc Athens. Thebes là thành phố Hy Lạp cổ được nói đến
nhiều nhất trong các huyền thoại và truyền thuyết với các câu chuyện về
vua Oedipus (Ơ-đíp), anh em sinh đôi Amphion và Zethus, và cũng là nơi
anh hùng Hercules sinh ra. Tại vị trí của Thebes ngày nay là thị trấn Thivai
thuộc miền trung Hy Lạp.
15. Trận Leuctra xảy ra giữa Thebes và Sparta năm 371 TCN. Bằng chiến
thắng này, Epaminondas, Thống chế của người Thebes, đã vĩnh viễn chấm
dứt uy quyền tối cao của Sparta. (Xem thêm câu chuyện về Pelopidas).
16. Helot là tên gọi những nô lệ mà người Dorian bắt được. Họ thuộc sở
hữu của nhà nước chứ không phải cá nhân nên bị các ông chủ Sparta bóc
lột không thương tiếc.
17. Cuốn sách này không bao gồm câu chuyện về cuộc đời của Lysander
(mất năm 395TCN). Lysander là một chính khách và Thống chế, Ðô đốc
thuỷ quân Sparta, người đã chấm dứt cuộc chiến tranh Peloponnesian (431-
404 TCN). Ðây là cuộc xung đột cuối cùng cả về tư tưởng và lãnh thổ giữa
hai thành bang lớn nhất Hy Lạp là Athens và Sparta. Sparta được những
chính phủ quý tộc ủng hộ, còn Athens được những chế độ dân chủ hậu
thuẫn. Cuộc chiến tranh này lôi kéo toàn bộ lãnh thổ Hy Lạp, thậm chí cả
những người không muốn tham gia như người Melian. Cuối cùng, Sparta
chiến thắng, còn Athens bắt đầu suy tàn rồi sụp đổ. Các sử gia Thucydides
và Xenophon viết lại đầy đủ lịch sử cuộc chiến tranh này, khá giống với
xung đột địa chính trị của cuộc Chiến tranh lạnh. (Xem thêm Cuộc đời của
Pericles và Nicias).
18. Xem Cuộc đời của Nicias và Dion.
19. Trong cuốn Protagoras, Plato đã ghi lại lời dạy của Socrates: 'Những
ngôi nhà cổ xưa và phì nhiêu nhất của triết học của Hy Lạp là Crete và
Sparta. Ở đó, có nhiều người khôn ngoan hơn bất cứ nơi nào trên trái đất.