BỞI SÀI GÒN NHIỀU NẮNG - Trang 247

tấn công pháo đài Phyle. Dân chúng Athens bèn hợp sức với họ. Vì thế,
'Hội đồng 30' bị giải tán và nền dân chủ được khôi phục lại ở Athens.
4. Công cuộc giải phóng Thebes diễn ra vào mùa đông năm 379 TCN, 3
năm sau vụ chiếm giữ cung điện của người Sparta. Câu chuyện này được
kể chi tiết hơn trong bài viết của Plutarch nhan đề Ma quỷ của Socrates.
5. Việc người Sparta bất ngờ chiếm đóng Thebes bị coi là một hành động
phản bội đồng minh, và việc người Sparta sai quân tiếp viện cũng lại là một
hành động phản bội.
6. Tại trận Leuctra (năm 371 TCN), người Thebes đã mang lại một chiến
thuật mới gọi là 'chiến thuật đánh xiên'. Chỉ có 6000 quân chống lại khoảng
11000 quân Sparta chưa từng bị đánh bại, nên người Thebes bố trí đội quân
giáp nặng vào cánh trái với 'Binh đội Thần thánh' của Pelopidas làm tiên
phong. Lực lượng tấn công này sẽ tấn công cánh phải của Sparta, nơi vua
Sparta và lực lượng thiện chiến nhất chiếm giữ. Epaminondas cùng với một
số ít quân đứng lệch góc và ngoài tầm tấn công của Sparta, do đó quân đội
Thebes có ưu thế lực lượng ở đúng nơi xảy ra đánh nhau lớn nhất. Khi
Pelopidas chọc thủng được đội hình đối phương, quân Thebes đánh ngang
sườn quân đối phương, còn cánh quân của Epaminondas sẽ đánh trực tiếp
vào trước mặt quân địch. Thương vong của Sparta rất nặng nề. Kể từ đó
sức mạnh của Sparta không bao giờ phục hồi được nữa.
7. Pherae: thành phố lớn của Thessaly xưa kia, nay là Ferai, thuộc Ðông
Macedonia và Thrace, Hy Lạp.
8. Pharsalus: nay là Farsalus thuộc vùng Thessaly, Hy Lạp.
9. Artaxerxes II: Vua Ba Tư trong giai đoạn 404-358 TCN. Ông là hậu duệ
của vua Xerxes I, người được nhắc đến trong câu chuyện về Solon. Những
đồng tiền Ba Tư, như đã kể trong câu chuyện về cuộc đời Agesilaus, luồn
vào các thành phố Hy Lạp làm dân chúng ganh tỵ và hiềm khích.
Artaxerxes thuê những nhà hùng biện để phá hoại các thành bang Hy Lạp,
kích động họ đánh lẫn nhau rồi trở nên suy yếu. Plutarch có viết về cuộc
đời của Artaxerxes trong tác phẩm Gương danh nhân nhưng chúng tôi
không đưa vào đây. Artaxerxes là một vị vua rất can đảm và mưu lược.
10. Taygetus: tên một ngọn núi nơi định cư của thành bang Sparta.