sĩ bắt đầu phân tích bức tranh. Các nhà phê bình lắng nghe họ rồi gạch bút
chì vào trong những cuốn số ghi chép. Riêng ngài V.S. không chịu nghe
theo ai, ông xem tranh, tán thưởng, khen ngợi, bắt tay tôi. Nhà phê bình
nghệ thuật L. sẽ tức giận xông tới “anh chàng nặng tai” tội nghiệp, sẽ kêu
ầm lên: thế sự thanh nhã ở chỗ nào, anh nói đi, thanh nhã ở chỗ nào trong
cái tranh này? Và chê tôi từng tí một. Công chúng... Công chúng đi ngang
một cách thờ ơ hay với vẻ khó chịu. Các quý bà sẽ nói “cái anh chàng nặng
tai này trông kinh quá” và lướt đến bức tranh kế tiếp, đến với “cô bé với con
mèo”, ngắm nghía vào bảo: “thật là dễ thương” hay nói câu gì đó tương tự
thế. Những quý ông lịch thiệp với những cặp mắt bò rừng nhìn lơ láo, họ
cúi xuống xem cuốn catalogue, phát ra những âm thanh không ra tiếng lẩm
bẩm, cũng không hẳn tiếng phì phò, rồi an nhiên đi tiếp. Có lẽ may ra một
chàng trai hay một thiếu nữ nào đó sẽ dừng lại xem chăm chú, và đọc được
trong đôi mắt mệt mỏi đang đau khổ nhìn từ tấm vải kia tiếng kêu thét mà
tôi đã đặt vào trong đó...
[3] Đề tài về Ivan Hung đế và Vaska Shibanov phát xuất từ bài thơ ballad
của nhà thơ Nga thế kỷ XIX A.K.Tolstoy “Vasily Shibanov”: Shibanov là
đầy tớ của công tước Kurbsky đang phải trốn chạy Ivan Hung đế. Shibanov
mang thư của Kurbsky đến cho sa hoàng, bị sa hoàng đâm cây trượng vào
chân, rồi sai người tra tấn để bắt khai về Kurbsky, nhưng Shibanov thà chịu
chết để giữ lòng trung thành với chủ. (ND).
Rồi sau đó thì sao? Bức tranh được triển lãm, được mua và mang đi. Còn
tôi sẽ thế nào đây? Những gì tôi trải qua trong những ngày qua sẽ biến mất
không còn dấu vết sao? Chỉ một đợt sóng trào rồi mọi thứ kết thúc, rồi sau
đó là nghỉ ngơi kiếm tìm những đề tài vô hại hay sao?.. Những đề tài vô
hại! Tôi chợt nhớ một người quen quản lý phòng tranh lúc lập catalogue đã
hét toáng lên với thư ký:
- Martynov, ghi đi! Số 112. Cảnh tình yêu thứ nhất: cô gái ngắt hoa hồng.
- Martynov, ghi tiếp đi! Số 113. Cảnh tình yêu thứ hai: cô gái ngửi hoa
hồng.
