khoái giả tạo. Người ta định đánh lộn sòng nó với niềm vui, đặc biệt là
niềm vui lao động.
Nguyên nhân của quang cảnh chán ngán đó không phải chỉ đơn thuần là
sự nghèo cảm xúc và sự kém học thức của tác giả, mà còn do cái nhìn lờ đờ
loài cá của anh ta.
Chúng ta muốn đập tan những truyện dài và những cuốn tiểu thuyết ấy
như đập tan những cửa kính dán kín trong một căn phòng ngột ngạt và bụi
bậm để những mảnh thủy tinh vỡ kia bay ra với một tiếng động ròn tan và
ngay đấy, từ bên ngoài sẽ ùa vào phòng: gió, tiếng mưa rơi, tiếng trẻ con í
ới, còi tàu thủy, ánh lấp loáng của con đường nhựa ướt - cả cuộc đời xông
vào với cái hỗn độn, nếu như mới thoạt nhìn, và với cái sặc sỡ tuyệt đẹp của
ánh sáng, màu sắc và tiếng động, của nó.
Ở nước ta có rất nhiều cuốn sách tưởng chừng do người mù viết. Sách
ấy lại nhằm cho những người sáng đọc, và trong chuyện đó ta thấy tất cả sự
lố bịch của việc xuất bản những cuốn sách như vậy.
Muốn nhìn cho rõ, không phải chỉ cần nhìn mọi phía. Phải học cách
nhìn. Chỉ những ai yêu con người và đất đai mới có thể trông thấy được
chúng. Sự nhàm chán và vô vị trong văn xuôi thường do hậu quả dòng máu
lạnh của nhà văn, chỉ dấu đáng sợ của bệnh chết mòn trong anh ta. Nhưng
đôi khi đó chỉ là cái vụng về, chứng tỏ một sự thiếu văn hóa. Như thế thì,
như người ta thường nói, còn vớt vát được.
Các họa sĩ có thể dạy chúng ta cách nhìn và cách tiếp nhận ánh sáng,
màu sắc. Họ nhìn giỏi hơn chúng ta. Và họ biết ghi nhớ những gì họ đã nhìn
thấy.
Khi tôi còn là một nhà văn ít tuổi, một họa sĩ quen biết bảo tôi:
- Này, cậu, cậu nhìn còn chưa được rõ đâu. Cậu nhìn còn lờ mờ. Và thô
kệch. Căn cứ vào những truyện ngắn của cậu thì cậu mới nhận được những
