ông. Sáng ngày ra, khi Satzky chưa mệt thì ông là một người khỏe mạnh
hoàn toàn và là người tiếp chuyện thú vị. Ông hiểu biết nhiều. Nhưng chỉ
hơi mệt một chút là ông bắt đầu nói năng lảm nhảm. Nội dung căn bản của
những câu nói lảm nhảm đó là một ý điên rồ, nhưng nó lại phát triển rất lô-
gích.
Bà Marya cho tôi xem những quyển vở của Satzky trong đó ông viết chi
chít những từ rời rạc. Câu kệ không có. Đại khái những ghi chép đó như thế
này: "Những bộ lạc Thổ Nhĩ Kỳ, nước Đức, những Gogensonlern, sự hủy
diệt nền văn minh", "Lipny, sự giảo hoạt, đạo đức giả, dối trá".
Đó là những từ chọn theo một vần chữ cái nào đó. Nhưng đôi khi trong
đó cũng có thể tìm ra những lời kín đáo chỉ vào một ý.
Trong lúc tôi làm việc, Satxki không bao giờ làm phiền, thậm chí ở
buồng bên cạnh ông cũng đi rón rén.
Bệnh sử của ông đã được tôi tả lại trong "Kara-Bugaz". Trong thời gian
đoàn địa chất của ông hoạt động ở miền Trung Á, ông bị rơi vào tay bọn
basmach[1]. Ngày nào chúng cũng mang ông và những tù binh khác ra bắn.
Nhưng Satzky gặp may. Khi chúng bắn những người số 5 theo thứ tự thì
ông số 3, khi chúng bắn người số 2 thì ông lại đứng đầu hàng. Ông còn
sống, nhưng phát điên. Người em gái khó khăn lắm mới tìm được ông ở
Krasnovodsk, ở đó ông sống trong một toa đen rách nát.
Ngày nào ông cũng tới bưu điện Lipny và gửi một thư bảo đảm cho Hội
đồng Ủy viên Nhân dân. Theo yêu cầu của bà Marya, người phụ trách bưu
điện không gửi những bức thư ấy đi Moskva mà đưa lại cho bà để bà đốt đi.
Tôi muốn biết Satzky đã viết gì trong những báo cáo đó. Ít lâu sau tôi đã
được biết những điều ấy.
Có lần ông vào phòng tôi, khi tôi còn đang nằm đọc sách. Đôi giày của
tôi đặt bên cạnh giường, mũi hướng ra giữa phòng.
