Ý Phát xít chống lại đồng minh Anh, Mỹ có khi phạm đến vấn đề chính trị
mà chức bộ trưởng của ông sẽ không cánh mà bay - đó là điều tối kỵ.
Còn về đạo đức thì ông yên trí rằng đối với người chết, đạo nào cũng
phải theo đúng như đạo Hồi của giáo chủ Mohammed, nghĩa là ai chết ở
đâu thì phải chôn ngay tại đó - cùng lắm là trong một chu vi không quá
mười cây số chỗ người ấy chết, chớ không được xa hơn - mà nhất là đã
chôn ở đâu thì cứ để nguyên tại chỗ đó mãi mãi, chứ không được cải táng
để đem đi chỗ khác.
Vì gặp nhiều cản trở không đâu như thế, công việc xin phép bốc mả
Tôkubê đòi hỏi rất lâu thì giờ. Đơn xin phép gửi đi từ cuối tháng mười mà
đến tận cuối tháng chạp âm lịch tức là tháng 2 năm 1957 mới được phép
chính thức.
Hôm ấy chúng tôi đi vào nghĩa trang Gò Vấp chính là để bốc mộ
Tôkubê.
Đáng lý ra chúng tôi chỉ có hai người là Ômya và tôi, thêm ba bốn
người phụ giúp việc, nhưng may làm sao là trước hôm dự định bốc mộ
Tôkubê hai ngày, ông Ba Sạng ở Ban Mê Thuộc về ký giấy sang tên một cái
đồn điền cà phê cho cháu nội nên chúng tôi mời ông cùng đi nhân thể, vì lẽ
ông Ba Sạng có biết ít nhiều về Mệ Hoát là người có liên hệ tới Tôkubê mà
cũng vì ông Ba lại còn là một nhà địa lý thường để mồ mả cho những người
biết. Tôi nói:
- Bây giờ công việc giấy má đã xong rồi, ông ở nhà cũng buồn, sao
không cùng đi với chúng tôi, vừa để chỉ bảo cho người ta đào sới cùng với
cách thức lượm cốt và rửa ráy mà cũng là vừa để tiễn biệt một lần chót một
người bạn tốt của chúng ta chẳng may đã chết một cách không bình
thường?
- Công việc tôi xong xuôi rồi, ở nhà cũng chẳng làm gì, ừ thì đi.
Sự có mặt của ông Ba Sạng không ngờ lại giúp ích cho chúng tôi rất
nhiều. Công việc bốc mộ đòi hỏi những cách thức không theo đúng không
thể được. Ông Ba nói:
