Chú thích:
92 Người vượt biên dùng là bàn từ, một thiết bị đi biển đã có cách nay
khoảng 5000 năm, do người Trung Quốc phát minh ra. Gọi là “từ” vì nó
hoạt động nhờ có một thanh nam châm tự do. Từ trường trái đất giữ nó
luôn chỉ hướng Bắc-Nam. Mặt số la-bàn chia độ 360, hướng Đông là 90,
còn Tây là 270 độ. Bây giờ còn có la-bàn điện, chỉ dùng được trên tàu lớn,
máy bay.
93 Kiên bị kẻ cắp lấy mất hành lý trên tầu thủy, tuyến đường từ Hải Phòng
đi Cửa Ông, chuyến đi được thu xếp rồi nên không thay đổi được, vẫn phải
đi.
94 Hải đồ: là bản đồ để đi biển, được thiết kế theo những tiêu chí riêng của
người đi biển.
95 Địa danh của địa phương ở phía Bắc của eo biển giữa Hảinan và lục địa
Trung Quốc. Thường nước chảy từ phía này sang phía kia rất mạnh.
96 Có người khác chỉ cho mà biết, không phải học ở trường hay sách vở.
97 Thuyền đan bằng các nan tre, dùng nhựa đường và một số thứ khác làm
kín nước. Nhờ thân mềm dẻo mà giảm sức công phá của sóng, nhưng chỉ
dùng trong phạm vi gần.
98 Đồng cân-là một chỉ vàng, cách gọi của người Bắc thời đó.
99 Khi nhìn ngang người ta có thể biết mình có chạy lên được hay bị nước
