cho tên trung tướng Tây dương, tên nó là Mi-ô (Millôt) đứng đâu ngạch cai
trị Bắc Kỳ là: trong khoảng từ hai mươi đến bốn mươi ngày tự do tấn công
chiếm tất cả các tỉnh giáp với vùng biên ải Trung Quốc.
- Rằng em lại nhớ được cả tên thằng tướng giặc Tây dương đứng đầu
ngạch cai trị Bắc Kỳ?
- Em nghe cha nói đến tên thằng Tây, em liền ngẫm lại so tên nó với các
tiếng của ta thường dùng, anh ạ. Ví dụ: cha nói Mi-ô, em nghĩ ngay "mi
mắt", "ô che đầu". Vậy là em nhớ tên nó ngon ơ thôi.
- Em kể tiếp đi.
- Bọn giặc Tây dương vừa cho quân đi đánh chiếm các nơi, vừa bắt triều
đình nước Nam ta đầu hàng chúng thêm nữa. Chúng bắt triều đình phải
lệnh cho các quan Nam triều ở các tỉnh hợp lực với các quan binh Tây đàn
áp dân mình nổi dậy chống Tây. Ở tỉnh nào cũng có người mình nổi lên, do
các quan nghè, quan cử cầm đầu. Cũng có những ông quan Nam triều
không tuân lệnh triều đình đã cùng với những người tai mắt trong địa
phương tập hợp dân chúng đánh lại giặc Tây. Nhưng triều đình lại lập đoàn
sứ bộ để ký văn tự bán nước ta hoàn toàn cho chính phủ Pháp. Văn tự ký
ngay tại kinh đô này, do quan phụ chánh đại thần kiêm thượng thư bộ Lại
Nguyễn Văn Tường, thượng thư bộ Hộ Phạm Thận Duật, thượng thư bộ
Công Tôn Thất Phan. Đại diện cho Pháp là tên Pa-tờ-nốt (Fulo Patenôtre).
Cha nói rằng: Đây là ban văn khai tử nền độc lập, tự chủ của nước Nam
hơn bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước! Bản văn bản bán nước này ký
vào ngày 13 tháng năm, Giáp Thân, Kiến Phúc đệ nhất niên (6/6/1884).
Chúng chia lại địa giới ba miền của nước ta: Từ phần nam tỉnh Bình Thuận
trở vào là xứ Nam Kỳ thuộc địa, từ bắc Bình Thuận ra địa giới phía nam
tỉnh Ninh Bình là xứ Trung Kỳ, từ bắc Ninh Bình ra biên giới Việt Nam -
Trung Quốc là xứ Bắc Kỳ. Hai kỳ này là chế độ "bảo hộ" của nước Pháp,
thuộc Vương quốc An Nam. Làm xong bản văn bán nước, triều đình lại
phải đem đến tòa sứ Pháp cái ấn bạc của vua Thanh trao cho vua nước Nam
từ trước, đập bẹp và đúc thành bạc nén ngay trước mặt bọn quan Tây
dương để lấy lòng tin! Quan thân thần Tôn Thất Thuyết không thể chịu
