muốn làm Corinne, Aspasia hay công chúa Thủy tề, đều được cả; hơn nữa
họa sĩ lại còn tự ý thêm vào cho họ những nét mỹ miều, đài các, chẳng có
gì hại cho ai, thành thử dù bức vẽ không giống cho lắm, người ta cũng sẵn
sàng lượng thứ cho họa sĩ. Chẳng bao lâu, chính Chartkov cũng phải ngạc
nhiên không hiểu sao cây bút của mình lại nhanh nhẹn, dễ dàng một cách lạ
lùng đến thế. Còn những người được vẽ thì dĩ nhiên là sướng mê đi, đi đâu
cũng tán dương thiên tài của họa sĩ.
Chartkov đã trở thành một họa sĩ thời thượng về mọi phương diện. Anh
dự các bữa tiệc, cùng các phu nhân, các tiểu thư đi xem triển lãm, cùng họ
đi dạo chơi, anh ăn mặc diêm dúa, lớn tiếng khẳng định trước công chúng
rằng người họa sĩ phải thuộc về xã hội, rằng cần phải bảo vệ thanh danh
của nghề họa, và những họa sĩ ăn mặc như đồ thợ giày là không biết phép
lịch sự, không hiểu phép xã giao và hoàn toàn thiếu giáo dục. Anh ta chú ý
giữ sao cho xưởng vẽ thật ngăn nắp sạch sẽ, thuê hai người hầu phòng thật
bảnh, mỗi ngày anh ta thay trang phục mấy lần, đi uốn tóc, tập luyện những
dáng điệu thật đẹp mắt để tiếp khách, lo ăn mặc cho thật diện để được lòng
nữ giới; tóm lại, chẳng bao lâu ở Chartkov đã không còn chút vết tích gì
của người họa sĩ nghèo xưa kia làm việc âm thầm trong một gian nhà lụp
xụp ở đảo Vasilievsky. Về các họa sĩ và nghệ thuật, giờ đây anh ta phát biểu
rất nghiêm khắc; anh ta khẳng định rằng người ta đề cao các họa sĩ thời
trước một cách quá đáng, rằng tất cả các họa sĩ trước Raphael không phải là
vẽ những gương mặt người mà là vẽ những con cá trích, theo anh ta, cái ý
nghĩ cho rằng những tác phẩm của các họa sĩ ấy tự nó đã có một cái gì
thiêng liêng, chỉ là do người thán phục nó tưởng tượng ra mà thôi; chính
Raphael nổi tiếng vô song và rất nhiều tác phẩm của ông ta nổi tiếng cũng
chỉ do người đời truyền tụng viển vông mà nên. Michelangelo là một gã
khoác lác chỉ muốn phô trương ta đây am hiểu giải phẫu học, còn tranh vẽ
của ông ta thì chẳng có chút gì duyên dáng; muốn tìm những nét bút mạnh
mẽ, những màu sắc trong sáng, phải tìm trong nền hội họa hiện nay, nền hội
họa của thế kỷ hiện đại. Đến đây, lẽ tự nhiên là Chartkov, như bất giác, đưa
ngay bản thân mình ra làm dẫn chứng! Không, anh ta nói, tôi không hiểu
