trước đây.
Một mình trong xưởng vẽ, anh suy nghĩ về ý nghĩa của những biến động
mới ấy. Cái tín nhiệm của anh về sự hào hiệp và quảng đại của Napôlêông
bị lung lay. Nhưng vì từ lâu, anh vốn cho rằng nước Pháp qua bàn tay từ
thiện của Bônapactơ sẽ mang lại cho Tây Ban Nha quyền tự do dân chủ,
nên giờ đây không dễ gì trong một sớm một chiều có thể dứt bỏ ngay lòng
tin tưởng lầm lạc ấy. Anh cố khẳng định với mình rằng những xáo trộn
trong bàn cờ này của Hoàng đế nước Pháp chẳng làm thay đổi gì đường lối
chân chính của ông ta. Họ chỉ thay đổi người ngồi trên cái ngai vàng kia.
Đối với anh, ai ngồi đó cũng được miễn là có tự do, có quyền sống cho dân
chúng.
Nghĩ vậy, nhưng anh vẫn thấy không yên tâm. Anh không thể cưỡng nỗi
lòng nghi ngại khủng khiếp về một nước Tây Ban Nha chỉ có thay đổi chủ,
còn nhân dân vì vẫn cứ tiếp tục cuộc sống đau khổ. Anh tự dằn vặt mình
khi nghĩ rằng anh đã bị lừa gạt ngay từ đầu, rằng nàng Công tước Anbơ đã
đúng. Anh còn khổ tâm hơn nữa khi nghĩ rằng tấm tình yêu của anh đối với
nàng, với lý tưởng đấu tranh cho quyền lợi dân tộc, anh đã phạm mặt sai
lầm nghiêm trọng, không thể bào chữa và cứu vãn nổi.
Gôya thao thức trằn trọc suốt đêm. Ngày hôm sau anh cũng chẳng nghĩ
đến ăn uống. Anh cảm thấy không thể cầm bút vẽ nổi.
Khi thấy Giuanitô sau nhiều ngày vắng mặt trở về, anh bỗng thấy vui vẻ,
trong người nhẹ nhàng như trút bỏ được nỗi buồn bực. Vậy là đã có người
bạn tâm huyết, anh có thể bàn luận cho ra lẽ về cái tình hình mới mẻ đó của
đất nước. Nhưng bạn anh nhìn anh bằng đôi mắt âm thầm, không nói năng
gì, vào buồng riêng đóng cửa lại.
Franxitxcô nghe thấy anh ta đi đi lại lại trong buồng, mở ra rồi lại đóng
lại cái hòm riêng chẳng có mấy đổ đạc. Tò mò, Franxitxcô đẩy cửa bước
vào. Giuanitô đang thu xếp hành trang. Nghe tiếng Gôya đi vào, anh chàng
hộ pháp quay nhìn lại. Nhìn Gôya một cách đăm chiêu một lát, anh nói
bằng một giọng mỉa mai:
