Giữa lúc đang ngán ngẫm, triều đình chuyển BHN về trấn nhậm phủ Trà
Vang, một nơi rất xa kinh kỳ. Và chính những điều trái tai gai mắt ở đây đã
đẩy gia đình ông vào bi kịch.
Thuở ấy phủ Trà Vang (Trà Vinh) thuộc tỉnh Vĩnh Long, dưới quyền cai
quản của Tổng đốc Trương Văn Uyển và Bố chánh Truyện. Là một kẻ sĩ tự
vượt khó lập thân, ông tỏ ra “dị ứng” với đám quan lại dốt nát, tha hóa
nhưng leo cao nhờ thân thế, nhờ luồn cúi. Tệ hơn nữa là bọn họ chỉ lo gây
bè kết phái, cấu kết nhau bày vẽ hòng sách nhiễu dân lành vốn đã thừa
khốn khó trong buổi loạn ly…
Một lần do tánh cương trực,BHN đã cho lính đánh đòn một cậu công tử xấc
xược với ông, vốn là em vợ Bố chánh Truyện và đã chuốc lấy mối hiềm
thù…
Nhắc lại chuyện cũ thời còn các chúa Nguyễn, Trà Vang đã là một địa bàn
cộng cư của cả người Kinh, người Hoa nhưng đông nhất là người Khơ-me
Những lúc bôn tẩu vì quân Tây Sơn rượt đuổi, Nguyễn Ánh được những
người gốc Khơ-me ở đây giúp đỡ lương thực; lại có một số dân vào lính lập
được công lao, nên khi thống nhất đất nước, vua Gia Long (Nguyễn Ánh )
nhớ ơn, xuống chiếu miễn thuế khai thác thủy sản cho vùng này.
Vậy mà, vào năm 1848 có một số người gốc Hoa đã “phong bì” với những
quan trên ở Vĩnh Long như Tổng đốc Uyển và Bố chánh Truyện để “mua
thầu” độc quyền khai thác cá tôm ở rạch Láng Thé, đẩy người dân Khơ-me
vốn nghèo thêm lâm vào cảnh trắng tay.
Lẽ ra đây chỉ là một vụ việc nhỏ, có thể giải quyết một cách ôn hòa, nhưng
do cái tâm luôn hướng về dân nghèo và quá bất bình trước việc làm khuất
lấp, thỏa thuận ngầm của các quan trên, nên khi các hương mục Khơ-me
kéo đến khiếu kiện ở dinh môn, BHN đã có bút phê vào đơn một câu gây
hậu quả hết sức nghiêm trọng:
-“Việc tha thuế thủy lợi là ơn huệ của vua Thế Tổ ban cho dân Thổ, nay ai
nhỏ hơn vua Thế Tổ mà dám đứng bán rạch ấy, thì có chém đầu nó cũng
không sao
!”.
Đám dân nghèo gốc Khơ-me từ lâu bị dày xéo như giun dế, nghe lời phán
