chạm nhau về quyền lợi, về đất đai… Do vậy, lực lượng biên phòng của hai
phía thường xuyên va chạm.Trong một lần đối đầu,BHN và một số lính bị
bắt. Nhiều người Khơ-me ở Láng Thé (Trà Vinh) hay tin kéo đến cấp trên
của đối phương, kể hết đầu đuôi vụ án ngày nào và họ còn tha thiết xin thế
mạng. Nhờ vậy, ông được phóng thích và đưa về Tịnh Biên (An Giang)…
Và chính ở nơi biên cương hoang vắng này, hơn bao giờ hết, BHN càng
thấm thía hai chữ “công danh”của riêng mình, rồi càng buồn bã vì nạn dân,
nạn nước :
Qua Hà Âm cảm tác
Mịt mịt mây đen kéo tối sầm
Đau lòng thuở nọ chốn Hà Âm
Đống xương vô định sương phau trắng
Vũng máu phi thường cỏ nhuộm thâm
Gió trốt dật dờ nơi chiến lũy,
Đèn trời leo lét dặm u lâm
Nghĩ thương con tạo sao dời đổi
Dắng dỏi(vang động ) đêm trường tiếng dế ngâm”.
Như trong bài viết của tôi về Nguyễn Thông, Bùi Hữu Nghĩa cũng sống
trong thời kỳ phong kiến Việt Nam có nhiều biến cố.Nổi bật là cuộc đối
đầu giữa dân tộc ta với thực dân bên ngoài. Là cuộc sống quá đổi bần hàn
của người dân, vì giặc ngoại xâm, thiên tai gây mất mùa triền miên; vì nạn
sưu thuế cao và bọn tham quan cường hào khiến loạn lạc xảy ra nhiều nơi (
các cuộc khởi nghĩa của Lê Duy Dương, Lê văn Khôi, Nông Văn Vân, Lê
Duy Cự vv..)
Trước thực tại rối ren đó, một số quan lại yêu nước như Nguyễn Tư Giản,
Bùi Hữu Nghĩa, Nguyễn Thông …cùng những trí thức nặng lòng với non
sông như Hồ Huấn Nghiệp , Nguyễn Hữu Huân, Phan văn Trị , Học Lạc
vv…sinh lòng ngao ngán bởi một triều đình chỉ giỏi nghi kỵ, thâu tóm, đàn
áp…nhưng lại tỏ ra hèn nhát, bất lực, không đoàn kết được dân tộc.
Cho nên, mặc dù có nhiều cuộc kháng chiến anh dũng của những Trương
