nghiến. Đứng trước cảnh tượng này, Đồng chợt nhớ đến nỗi đau lòng mà
mình phải chịu đựng đau khổ suốt một năm rưỡi dài ở đồn điền cao su Vi
An. Cũng không khác gì đám thiếu niên trước mặt mình, ngày đó Đồng và
em của mình thường bị đói khát làm xỉu gục dưới các cây cao su vì kham
khổ. Hai người cũng đổ xô ngấu nghiến phần cơm hẩm ít oi như thế này,
nhưng điều quan tâm của họ lúc đó không phải vì đói khát, mà vì sự đối xử
độc ác của các chủ nhân ông người ngoại quốc đã dã man hành hạ và bắt họ
phải sống trong thời cơ cực để làm việc. Bây giờ, đám thiếu niên của thế hệ
mới này cũng đang bị dụ vào tình cảnh đó, nhưng ít ra họ còn có cơ hội để
chiến đấu giành lại tự do cho chính mình với lòng căm thù chủ nghĩa thực
dân của người Pháp từng đè nặng lên quê hương của họ từ lâu lắm rồi. So
với đứa em vắn số của mình, những người thiếu niên có mặt tại đây còn
được quá nhiều may mắn và mặc dù phải chịu đựng quá nhiều gian khổ vì
công việc nặng nhọc, nhưng họ được hãnh diện có được cái danh dự của
người chiến sĩ.
Bị ám ảnh với cái ý nghĩ đau buồn này, Đồng thẫn thờ đi qua, đi lại
giữa đám binh sĩ thuộc quyền của mình, mở đầu bằng những câu nói
khuyến khích cho đám thiếu niên mà đối với họ, Đồng là một cán bộ gương
mẫu, dũng cảm, cho nên ai nấy đều chăm chú lắng nghe. Mọi người đều
biết vết thương trên vai của Đồng, dù không mấy khi Đồng nói ra, đó là dấu
vết của sự tra tấn dã man qua lần anh bị bắt ở Huế vào năm 1936 và bị đày
đi Côn Đảo, rồi anh lại bị bắt vào năm 1945, nhưng Đồng vẫn không mất đi
vẻ oai phong của mình. Khi nghe được tin cha mình đã chết trong cuộc
khởi nghĩa, anh tự nguyện vào chiến đấu trong hàng ngũ Việt Minh, và với
thành tích anh dũng mà anh đã tạo được, cộng thêm vào sự thù oán sâu đậm
với người Pháp trong lòng của mình, Đồng được tuyển vào các tiểu đoàn
chính quy của Tướng Giáp ở ngoài Bắc ngay khi chiến tranh bắt đầu lan
rộng hồi tháng Chạp năm 1946. Trong suốt tám năm phục vụ trong quân
đội, bóng dáng của Đồng đã trở nên quen thuộc, là gương mẫu cho Trung
Đoàn 59, sư đoàn 312. Rồi Đồng được thăng lên nắm quyền Trung đội
