SỐ MẠNG NGHIỆP BÁO ĐỒNG HAY KHÁC?
Sự có mặt con người trong thế gian này, trọn một đời từng trải qua những cuộc
thành bại, thạnh suy, nhục vinh, vui khổ... dường như có sự an bài đâu sẵn. Cái gì an
bài đời sống con người? Nhà Nho gọi là số mạng hay thiên mạng. Họ cho rằng con
người sanh ra mỗi mỗi đều do số định sẵn, hoặc trời sắp đặt cho. Như câu “nhân
nguyện như thử thiên lý vị nhiên” (người mong như thế, lẽ trời chưa vậy). Hoặc nói:
“Thiên võng khôi khôi, sơ nhi bất lậu.” (Lưới trời lồng lộng, thưa mà chẳng lọt.) Chỉ
do số trời đã định không ai thoát ra ngoài được. Nhà Phật nói là nghiệp báo. Tất cả
chúng sanh có mặt trong vũ trụ đều do nghiệp trước tạo nên, phải chịu quả báo hiện
nay. Hai bên đều thừa nhận có cái sẵn từ đời trước quyết định cho cuộc sống hiện tại.
Vậy hai thuyết này đồng hay khác?
ĐỒNG
Đứng về mặt sẵn có, hai bên đều thừa nhận như nhau. Con người sanh ra không
phải bỗng dưng mà có, đều mang sẵn cái quá khứ còn lưu lại. Vì thế, có kẻ sanh ra đã
sẵn sàng cho một cuộc sống sang cả sung túc, có người sanh ra gặp lầm than nghiệt
ngã. Tại họ chọn lựa chăng? Hẳn là không. Tại sao có sự bất công tàn nhẫn ngay từ
buổi đầu như thế? Nho nói: “số trước đã định”, Phật nói: “Nghiệp trước gây nên.” Cả
hai đều thừa nhận có cái sẵn từ trước. Song một bên nói số, một bên nói nghiệp, không
đồng nhau.
KHÁC
1. Nguyên nhân
Nói số định hay trời định cũng tương tợ. Số do ai đặt ra, hẳn là trời hay đấng
thiêng liêng tối thượng nào đó. Đã do trời định sẵn sự có mặt của ta; ta là công cụ của
Ngài, trọn một đời ta phải hành động theo cái khuôn định sẵn ấy. Quả thật đời sống
của ta không có giá trị gì hết. Nếu số định cho ta vui thì ta được vui, số định cho ta khổ
thì ta phải khổ. Ta khó bề thoát khỏi số phận ấy. Số hay trời định cho thân phận ta, mà
thật tình ta không biết gì về cái tột cùng ấy hết. Thật là gởi gấm thân phận mình cho
một cái viển vông mơ hồ.
Nói do nghiệp báo nên có mặt trên thế gian này để đền trả. Nghiệp từ đâu có?
Nghiệp do những tâm tư hành động của mình từ đời trước gây ra. Nếu đời trước hành
động thiện nhiều thì đời nay ta sanh ra gặp hoàn cảnh tốt, mọi việc như ý. Nếu đời
trước hành động ác thì đời này ta sanh ra trong hoàn cảnh xấu xa bất như ý. Thế là,
hiện nay ta sanh ra trong hoàn cảnh tốt hay xấu đều do hành động tốt xấu của ta đời
trước chiêu cảm. Ta là chủ nhân sắp đặt lấy cuộc sống hiện tại cho mình. Quyền tối
thượng định đoạt là ở chúng ta, không ai khác. Kinh Nhân Quả nói: “Muốn biết nhân
đời trước, chỉ xem quả hiện tại đang thọ; muốn biết quả đời sau, chỉ xem nhân gây tạo
trong đời này.” (Dục tri tiền thế nhân, kim sanh thọ giả thị; yếu tri hậu thế quả, kim
sanh tác giả thị.)
2. Xuất phát
