Các giáo sĩ cho rằng địa vị của họ là ở tất cả mọi nơi, rằng họ
được quyền lo lắng mọi sự, được quyền ra lệnh và khuyên nhủ mọi
người. Họ hiến mình cho sự nghiệp tinh thần cũng như vật chất.
Chúng ta đã thấy giám mục, Pigneau de Béhaine không những
trở thành đặc phái viên toàn quyền của ông vua ngoại đạo, tuyển mộ
một số quân tình nguyện nhằm ngăn cản cái mà ông ta coi như một
sự bất lực của chánh phủ Pháp, mà còn trở thành đích thực một
“chiến sĩ” không phải nhằm đánh đuổi quân ngoại đạo, mà nhằm
đặt lên ngôi vàng Việt Nam một kẻ ngoại đạo do mình lựa chọn.
Chúng ta đã thấy một ông giáo sĩ khá kỳ quặc, là một tay du lịch
bốn phương trời, linh mục Huc, không ngần ngại viết thư cho
Napoléon III để nhắc Hoàng đế nhớ rằng nước Pháp cần chiếm
đóng Việt Nam. Một điều cần chú ý là ông linh mục này chưa hề
đặt chân lên đất Việt Nam bao giờ, không biết một chút gì về xứ sở
này. Nhưng có sao đâu! Không những ông tự coi mình là kẻ đủ tư cách
bàn bạc chuyện đó, mà bởi ông ta là linh mục, cho nên cuộc vận động
của ông đã được Hoàng đế xem như một đề nghị tối quan trọng;
nếu đề nghị ấy do một người khác đưa ra thì chắc chắn là chẳng
bao giờ được chuyển đến tay Hoàng đế.
Dĩ nhiên khi một giáo sĩ bình thường mà cũng tự cho mình có tư
cách đề đạt những chính kiến lên với Hoàng đế, thì tập thể những
giáo sĩ ở Việt Nam ngại ngùng gì mà không quấy nhiễu các ông Đô
đốc cầm quyền, về bất cứ chuyện gì và bất cứ lúc nào?
Những ông Đô đốc cầm quyền này là những kẻ ngoan đạo, ai
cũng biết, bắt đầu họ đã cố gắng sống hòa hợp với những vị
đồng hương mang một sứ mệnh tinh thần cao cả ấy. Họ cũng
tranh thủ lợi dụng các giáo sĩ để có được những thông tin về nội bộ
nước Việt Nam, về những phong trào này nọ, về các tài nguyên.
Nhưng thường là những chỉ dẫn thiếu chính xác; đã nhiều lần các
