Khi người ta biết rõ, những ý định thực sự của chánh phủ Pháp,
đúng như chúng tôi đã trình bày, qua công hàm qua lại giữa những
nhà lãnh đạo, người ta có thể nhận ra rằng bức thư này còn khác xa
với những ý định nói trên khá nhiều. Ngược lại, nó biện hộ cho cuộc
can thiệp vũ trang mà chánh phủ Pháp đang chuẩn bị triển khai,
nhằm chinh phục Bắc kỳ. Bằng cách lập lại chiến dịch đã được
tiến hành cách đây chín năm trước thành Hà Nội, cuộc viễn chinh
của Henry Rivière lần này, không nghi ngờ gì nữa, chính là sự nối
tiếp tự nhiên, cuộc viễn chinh của Francis Garnier. Khác một chút là
những ý định thoáng qua của Pháp năm 1873 trước kia giờ đây đã
biến thành những tất yếu cấp thiết.
Trước hết những nguyên nhân do sâu xa của cuộc viễn chinh
Henri Rivière là do đâu?
Trong một bản báo cáo ngày 7/2/1882 gửi cho triều đình Bắc
Kinh và nhận được ngày 20/4 về bề trái của chính sách tại Bắc kỳ,
đại sứ đặc mệnh toàn quyền Trung Quốc tại Paris nói cho chánh
phủ Trung Quốc biết rằng, dưới chiêu bài buôn bán giữa Vân Nam
và Bắc kỳ, Jean Dupuis chính ra đã thực hiện kế hoạch của Đô đốc
Dupré, nhằm đánh chiếm miền Bắc Việt Nam. Không thành
công trong việc đó, Dupuis đã mất vài triệu francs. Trở về Pháp, y
đòi chánh phủ Pháp trả cho y một số tiền bồi thường. Chánh phủ
Pháp hứa với y sẽ trả số tiền đó, ngay sau khi Pháp chiếm được
Bắc kỳ. Năm ấy, Tăng Kỉ Trạch viết: Dupuis biên thư cho những
người liên doanh với y ở Quảng Đông, và ở Thượng Hải, bảo họ đến
Paris nhận lãnh số tiền bồi thường đó; nhưng khi đến Paris rồi,
bọn họ chẳng nhận được gì cả và đành phải trở về không.
Những tài liệu này được cung cấp cho nhà ngoại giao Trung
Quốc, qua viên thư ký – phiên dịch người Anh của ông ta là Mac
Cartney. Tăng Kỉ Trạch có thể suy luận rằng trong lúc này chánh phủ
Pháp tạm gác bỏ dự định can thiệp vũ trang vào Bắc kỳ của họ.
