chọn Dục Đức là người lớn tuổi hơn cả trong ba người cháu của nhà
vua để kế vị và cử cả ba ông làm kẻ đỡ đầu của vua mới. Nhà vua
trao cho họ bản di chúc, một bản chính thức cần phải công bố cho
nhân dân, một bản riêng tư dành cho Dục Đức.
Ngay sau ngày Tự Đức mất, Dục Đức được mời lên ngôi vua. Để
đảm bảo quyền uy của mình, Dục Đức cho 14 tên gia nhân đi theo
mình. Trong số những người này, có hai tên là theo đạo Thiên chúa.
Hai hôm sau, bản di chúc được tuyên đọc trước triều đình. Người ta
ấn định chọn ngày 24 tháng đó để làm ngày đăng quang.
Song trong di chúc, Tự Đức có nói: “Ưng Chân (tức Dục Đức) đang
ở
tuổi thanh xuân cường tráng, rất thông thái, nhưng bản tính
thiên về ở thói hư tật xấu và với tính cách như vậy khó mà trông
chờ ở Dục Đức một sự trị nước, chăm dân, tốt đẹp được
”.
Dục Đức thấy uy tín của mình bị tổn thương, bèn giữ lấy bản di
chúc chính đó và trao cho các vị quan lại Hình bộ, chỉ có một bản sao
trong đó ông ta đã cắt bỏ đi cả đoạn phê phán nghiêm khắc nói
trên.
Từ lâu, người ta dự đoán kẻ kế vị ngôi vua sẽ là Hồng Dật, hoàng
tử Văn Lãng
(!), em của Tự Đức, được Thái hậu cùng với Tôn Thất
Thuyết ủng hộ. Thuyết muốn đi đến đích của mình. Ông đi tìm
Văn Lãng trong đêm 19 tháng 6 Âm lịch, chuẩn bị sẵn sàng mọi việc
rồi sáng hôm sau triệu tập vào cung tất cả các võ quan cùng với các
đạo quân của họ. Khi các quan đến họp cuộc họp thường kỳ tại “Tạ
vụ” (phòng họp), Tôn Thất Thuyết đứng lên chất vấn họ: “Đối
với các ngài, sự việc này có vẻ như thế nào? Các ngài thấy đó,
Hoàng thân Dục Đức, nhờ ân đức Tiên đế chúng ta mà được cử lên
kế vị ngai vàng chẳng những không biểu thị một chút gì thẳng
thắn với tất cả chúng ta, như đúng ra phải biểu thị, trái lại còn
cắt bỏ tờ di chúc của Hoàng thượng và lôi kéo theo mình những tên
