Phía Bắc, Pháp cưỡng bách chiếm đóng vùng châu thổ và sớm
muộn cũng sẽ chiếm nốt cả lưu vực sông Hồng, con đường giao
thông buôn bán của miền Vân Nam và Lưỡng Quảng Trung Quốc.
Chính đây là vùng mà sự phát triển của chính sách thực dân đòi hỏi
Pháp phải cố gắng chiếm lấy và tiến hành xây dựng trước tiên.
Cần phải thực thi nền bảo hộ theo một cách thức như thế nào đó
để cho yếu tố thực dân được bảo đảm hoàn toàn. Cái phần nước
Pháp tham gia vào công việc cai trị ở đây phải quan trọng hơn nhiều
so với miền Trung. Do đó bản hiệp ước đặt ra những viên công sứ
Pháp tại tất cả mọi tỉnh lỵ mà nó thấy cần thiết. Không nhúng tay
trực tiếp vào công việc nội trị, những viên công sứ ấy kiểm soát
cách lãnh đạo nội trị và sẵn sàng can thiệp nếu họ thấy cần. Họ ở
trong nội thành, hay ít ra cũng ở trong khu vực dành riêng cho các
quan tỉnh và có quyền có một đoàn tùy tùng người Pháp hoặc người
Việt. Các quan Nam tiếp tục việc cai trị của họ, nhưng theo phương
hướng đã được chánh phủ bảo hộ đặt ra. Nếu họ đi sai đường lối đó,
các viên công sứ có thể kiến nghị với chánh phủ Việt Nam và yêu
cầu cách chức những quan lại nào thù địch với Pháp. Các công sứ là
khâu trung gian bắt buộc trong mọi quan hệ giữa các nhà chức trách
Pháp và Việt Nam; họ độc quyền xét xử đối với người Pháp và ngoại
kiều.
Ở
miền Trung, ngược lại các quan lại thì phụ trách công việc hành
chánh của mình một cách tự do, ngoài sự kiểm soát trực tiếp của
người Pháp. Không có các công sứ Pháp bên cạnh các ông quan đầu
tỉnh người Nam. Tác động của chánh phủ bảo hộ đối với chánh phủ
Huế chỉ thể hiện duy nhất qua ông công sứ toàn quyền người
Pháp, người theo dõi và lưu ý làm sao cho những “quyền” mà bản
hiệp ước đã thừa nhận cho nước Pháp bảo đảm được tôn trọng một
cách đầy đủ, vẹn toàn. Ông ta chỉ có những quan hệ trực tiếp với
chánh phủ Việt Nam và những nhân viên người Pháp; còn các công
chức Việt Nam thì chỉ chịu sự quản lý của Nam triều (chánh phủ Việt
