thắng trận của y tiếp theo nhau được gửi về nước; y không bỏ quên
những của cải báu vật tìm thấy trong các cung điện. Y điện về Paris:
“Giá trị những số vàng bạc cất giấu trong các hầm, ước
tính khoảng chín triệu. Ngoài ra, còn tìm được những ấn tín và
cuốn sách bằng vàng bạc trị giá một triệu. Đã bắt đầu tập
hợp lại, một cách rất khó khăn, được một phần những kho
tàng nghệ thuật. Cần gửi ngay sang một tàu thủy và nhiều
chuyên viên giỏi để chuyển những kho tàng nghệ thuật này về,
cùng với các báu vật, bạc vàng”
Không cần thêm dài dòng, bức điện này cũng đã nói lên khá đầy
đủ và một cách hùng hồn rồi. Nếu như vụ cướp phá của cải và báu
vật của kinh thành Việt Nam được tổ chức một cách có phương pháp
do tướng Courcy và phụ tá của y là tướng Prudhomme
và chẳng
kém gì những vụ cướp phá đã diễn ra 25 năm về trước, tại cung điện
Mùa hè ở Bắc Kinh, ở Jéhol do quân đội của Đô đốc Page, nam tước
Gros và Lord Elgin
- không nổi tiếng trên thế giới cho bằng
những vụ cướp phá trên đây, nhưng nó để lại trong lòng toàn thể nhân
dân Việt Nam một nỗi đau xót sâu xa, kể cả với những tên phản
quốc.
Một chứng nhân, P. Pène-Siefert, kể:
“…Họ [những người Việt Nam] làm cho chúng ta ngượng ngùng
khó nghĩ khi họ kể với chúng ta rằng: với những bản mục lục
tài sản đã có trước ngày 5/7 cầm tay, người Pháp đã lấy ở
nhà ở các đội thân binh, 113 lượng vàng, 742 lượng bạc, 2.627
quan tiền, tại cung bà Thái hậu, mẹ vua Tự Đức, 228 viên kim
cương, 266 đồ nữ trang nạm kim cương, ngọc trai và đá quý,
271 đồ dùng bằng vàng; tại các lăng Thiệu Trị, Minh Mạng,
Gia Long, đầy ắp những đồ dùng của cá nhân các vua đó lúc
