sinh thời. Tất cả những thứ gì có thể lấy mang đi được: vương
miện, đệm lưng, đệm trải nhà, nệm giường, áo đại lễ, giường và
bàn tròn chạm trổ, chậu thau, lồng ấp, mùng và màn cửa
bằng lụa thêu, lư hương, ấm pha trà với những chiếc khay,
cho đến cả những ống tăm xỉa răng… Tại các ngân khố
hoàng gia, cướp đi một số vàng trị giá khoảng 24 triệu
francs… Một vụ cướp phá trắng trợn như vậy kéo dài hai tháng
ròng, nổi tiếng một cách đáng buồn gấp nhiều lần hơn so
với những vụ cướp phá cung điện Mùa hè tại Bắc Kinh và nó
chỉ có thể làm bại hoại tinh thần của người lính…
“…Cái đã làm cho Nguyễn Văn Tường cũng phải khóc là việc
thiêu hủy kho lưu trữ của hầu hết các bộ và của Quốc gia thư
viện; những thiệt hại của các phòng Biên niên sử (Quốc sử
quán) của Quốc gia Ấn quán mà các bộ chữ Hán rời đã biến
mất”.
Khi Đồng Khánh lên ngôi, bị để trống sau khi Hàm Nghi bị bắt
tuy là “nhờ ơn” kẻ chiếm đóng và buộc lòng phải nể nang họ - nhưng
không gì ngăn cấm Đồng Khánh đòi Pháp phải hoàn trả những kho
báu đã bị bọn họ lấy đi và chắc chắn hiện còn được cất giữ tại
Pháp. Trong biên bản cuộc viếng thăm toàn quyền Constans của
nhà vua, ngày 21/3/1888, có ghi:
“…Trở lại vấn đề đã nhiều lần Người đề cập đến, Hoàng
thượng đã nhắc lại rằng nhiều đồ dùng có giá trị của gia
đình Người đã biến mất sau những sự kiện ngày 5/7 và chắc
chắn hiện đang giữ ở Pháp, đặc biệt là một chuỗi ngọc được
bắt đầu làm dưới thời Gia Long mãi đến đời Tự Đức mới làm
xong, cùng với một thanh kiếm nạm ngọc của vua Gia Long.
