họ tựnhiên và là kế quảcủ quá trình hình thành các môn khoa họ tự nhiên đ nói
ởtrên. Cuộ đ?u tranh chốg tính chủquan trừ tượg củ đ?o CơĐ?c đ dẫ triế họ củ
thếkỷXVIII tớ tính phiế diệ ngư?c lạ; tính khách quan đ?ợ đm đ?i lậ vớ tính
chủquan, tựnhiên đư?c đm đ?i lậ vớ tinh thầ, chủnghĩ duy vậ - vớ duy linh luậ,
cái phổbiế - trừ tư?ng, thự thể- vớ cái đ?n nhấ - trừ tư?ng. ThếkỷXVIII là sựphụ
hồ lạ tinh thầ cổđ?i đ?i lậ vớ tinh thầ CơĐ?c giáo; chủnghĩ duy vậ và chính
thểcộg hòa - triế họ và chính trịcủ thếgiớ cổđ?i - lạ đ?ợ phụ hồ, và ngườ Pháp, đ?i
biể củ nguyên tắ cổđ?i bên trong đ?o CơĐ?c, đ nắ đ?ợ tính chủđ?ng lịh sửtrong
mộ thờ gian nào đ.
ThếkỷXVIII, do đ, chưa giả quyế đ?ợ sựđ?i lậ to lớ từlâu đ chiế lấ
lịh sửvà đm sựphát triể củ mình lấ đ?y lịh sử cụthểlà: sựđ?i lậ củ thự
thểvà chủthể củ tựnhiên và tinh thầ, củ tấ yế và tựdo; nhưng nó đ đm hai
mặ đ?i lậ ấ đ?i lậ vớ nhau trong tấ cảtính chấ gay gắ và sung mãn củ
sựphát triể, và do đ, đ làm cho việ thủtiêu mặ đ?i lậ đ trởnên tấ yế. Hậ
quảcủ sựphát triể rõ ràng và cùng cự đ củ sựđ?i lậ là cách mạg phổbiế;
cuộ cách mạg này đ đ?ợ thự hiệ từg phầ bở các dân tộ khác nhau và việ
hoàn thành nó trong tư?ng lai cũg đ?ng thờ là việ giả quyế sựđ?i lậ đ?c
trưng cho toàn bộlịh sửquá khứ Ngư?i Đ?c, mộ dân tộ theo chủnghĩ duy
linh - CơĐ?c giáo, đ trả qua cuộ cách mạg triế họ; ngư?i Pháp, mộ
dân tộ
theo chủnghĩ duy vậ cổđ?i, và vì thế là dân
tộ
chính trị đ phả thự hiệ cuộ cách mạg trên con đ?ờg chính trị ngườ Anh, mà tính
dân tộ là sựhỗ hợ các yế tốĐ?c và Pháp, nhữg yế tốnày, do đ, bao hàm cảhai mặ
củ sựđ?i lậ, và vì thếcũg toàn diệ hơ so vớ mỗ nhân tốtrong hai nhân tốấ lấ riêng
ra, - ngư?i Anh vì thếnên bịlôi cuố vào mộ cuộ cách mạg phổbiế hơ, cách mạg xã
hộ. - Đề này đi hỏ mộ sựxem xét tỉmỉhơ, bở vì cái vịtrí do các dân tộ khác nhau
chiế lĩh, ít ra là trong thờ cậ đ?i, cho đ?n ngày nay vẫ đ?ợ lý giả rấ không đ?y đ?,
hay nói cho đng hơ, hoàn toàn không đ?ợ lý giả gì cảtrong triế họ lịh sửcủ chúng
ta.
Nư?c Đ?c, nướ Pháp và nư?c Anh là ba nướ chủđ?o củ lịh sửhiệ đ?i, tôi có
thểcoi đ là mộ đề đ cho sẵ; ngườ Đ?c đ?i diệ cho nguyên lý duy linh – CơĐ?c
giáo, ngư?i Pháp đ?i diệ cho nguyên lý duy vậ cổđ?i, nói mộ cách khác, ngườ Đ?
c đ?i diệ cho tôn giáo và nhà thờ ngư?i Pháp đ?i diệ cho chính trịvà nhà nướ, đề đ
