và nó đ tìm sựcứ thoát trong tín ngư?ng tôn giáo, hoặ giảtrong kinh nghiệ. Chủ
nghĩ hoài nghi củ Hi-um cho tớ nay vẫ là
hình thứ củ mọ sựsuy luậ phi tôn giáo ởAnh. Các đ?i biể củ thếgiớ quan này lậ
luậ: chúng ta không thểbiế có mộ Thượg đ? nào hay không nế nhưcó mộ Thượg
đ? nào đ, thì Thư?ng đ? ấ cũg không thểnào giao tiế vớ chúng ta; vậ thì chúng ta
cầ phả xây dựg thự tiễ củ chúng ta nhưthểlà không có mộ Thư?ng đ? nào cả
Chúng ta không thểbiế là linh hồ có khác vớ thểxác không và nó có bấ diệ không;
vì vậ, chúng ta sốg như thểlà cuộ sốg này là cuộ sốg duy nhấ củ chúng ta, và
chúng ta không bă khoă gì vềnhữg sựvậ vượ quá sựhiể biế củ chúng ta. Tóm lạ,
thự tiễ củ chủnghĩ hoài nghi ấ lặ lạ mộ cách chính xác chủnghĩ duy vậ Pháp;
nhưng trong lĩh vự lý luậ siêu hình, nó vẫ không có khảnăg giả quyế vấ đ? mộ
cách dứ khoát. - Nhưg vì ngư?i Anh là kẻmang cảhai yế tốthúc đ?y lịh sửtrên lụ
đ?a, cho nên họvẫ có khảnăg - ngay cảkhi có nhữg mố liên hệít ỏ vớ lụ đ?a - đ kị
phong trào, và đi khi còn đ trướ phong trào nữ. Cuộ Cách mạg Anh ởthếkỷXVII
là hình tư?ng chính xác củ cuộ Cách mạg Pháp nă 1789. Trong "Hộ nghịtrườg kỳ
rấ dễphân biệ ba nấ tươg ứg vớ Hộ nghịlậ hiế, Hộ nghịlậ pháp và Hộ nghịquố ướ
ởPháp; bư?c chuyể từchếđ? quân chủlậ hiế sang chếđ? dân chủ sang chuyên
chếquân sự sang thờ kỳphụ tích và cách mạg juste-milieu, đ đ?ợ biể hiệ hế sứ rõ
nét trong cuộ Cách mạg Anh. Crôm-oen kế hợ trong con ngườ ông ta cảRô-be-
xpi-e lẫ Na-pô-lê-ông; phái trưởg lão, phái đ?c lậ và phái bình quân tư?ng đ?ơg
vớ phái Gi-rông-đnh, phái Núi và phái Ê-be cùng vớ phái Ba-bớ; kế quảchính
trịcủ cảhai cuộ cách mạg khá thả hạ, và toàn bộsự so sánh này - mà ngư?i ta có
thểtiế hành mộ cách còn chính xác hơ nhiề - cũg chứg tỏrằg cuộ cách mạg có tính
chấ tôn giáo và cuộ cách mạg phi tôn giáo, chừg nào chúng còn mang tính chấ
chính trị thì cảhai, rố cuộ, đ?u quy thành mộ. Dĩnhiên, ngư?i Anh chỉnhấ thờ đ
trướ lụ đ?a, lụ đ?a dầ dầ lạ tiế kị ngư?i Anh; cuộ Cách mạg Anh đ kế thúc bằg
juste-milieu và bằg việ sáng lậ hai đ?ng có tính chấ toàn quố, trong khi đ thì cuộ
Cách mạg Pháp còn chưa kế thúc và không thểkế thúc đ?ợ chừg nào nó chưa đ tớ
cái kế quảmà cuộ cách mạg triế họ Đ?c và cuộ cách mạg xã hộ Anh phả đ tớ.
Tính chấ dân tộ củ ngườ Anh, khác vềcă bả vớ tính chấ dân tộ củ ngườ Đ?c,
cũg như củ ngườ Pháp; nó vố có sựthiế tin tưởg vào khảnăg thủtiêu sựđ?i lậ và
sựphụ tùng kinh nghiệ bắ nguồ từsựthiế tin tư?ng đ. Cảyế tốthuầ túy Đ?c cũg biế
thếgiớ nộ tạ trừ tượg củ mình thành hình thứ bềngoài trừ tư?ng, nhưng hình thứ
này không bao giờmấ nhữg dấ vế củ nguồ gố củ mình và bao giờcũg phụ tùng
