là nhữg tòa án củ nhà thờ trong đ giáo chủquố giáo Anh đư?c quyề xét xửđ?c biệ,
nhưg lạ rấ ít ý nghĩ, và gánh nặg củ nhữg tòa án ấ chủyế là nhữg lệphí xét xử sau
nữ là thuếnhà thờđ?a phư?ng, đ?ợ chi vào việ tu bổcác công trình thuộ quyề đ?nh
đạ củ nhà thờquố giáo; nhữg ngườ chốg lạ quố giáo cũg chị sựxét xửcủ các tòa án
đ và cũg phả tham gia vào việ nộ thuếđ.
Tuy nhiên, không chỉluậ pháp chốg nhà thờ mà cảluậ pháp bả vệnhà thờ cũg
góp phầ làm cho nhà thờquố giáo trởthành hai tiếg trốg rỗg. Nhà thờAi-rơlen bao
giờcũg là hai tiếg trốg rỗg, là mộ nhà thờhoàn bịcủ nhà nướ hoặ củ chính phủ là
mộ
chế
đ? tôn ti
đ?y đ?, từ
cha tổg
giám
mụ
tớ cha phó xứ cái chếđộ tôn ti này chỉthiế mộ giáo khu và sứmệh củ nó là
ởchỗgiảg đ?o và cầ nguyệ trư?c nhữg bứ tư?ng trốg rỗg. Thự ra, nhà thờAnh cũg
có công chúng củ mình, dù nó có bịchèn ép không ít bở nhữg ngư?i chốg lạ quố
giáo, đ?c biệ là ởOen-xơvà nhữg vùng công xưởg; nhưng các mụ sư linh hồ đ?ợ
trảtiề khá không quan tâm mấ đ?n con chiên củ mình. Ben-tam nói: "Nế các
vịmuố làm cho đ?ng cấ mụ sưbịmiệ thịvà bịhủ diệ, thì các vị hãy trảnhiề tiề cho
đ?ng cấ ấ"; và cảnhà thờAnh lẫ nhà thờAi-rơlen đ?u xác nhậ sựđng đ?n củ câu
châm ngôn này. Trong các vùng nông thôn và trong các thành thịởAnh, đ?i vớ
nhân dân không có gì đng că ghét hơ, không có gì đng khinh bỉhơ là church-of-
england parson
11*
- mụ sưcủ nhà thờquố giáo
*
, mà ởmộ dân tộ sùng tín như dân
Anh thì đề này quảlà có cái ý nghĩ gì đ.
Dễhiể rằg tiếg tă củ nhà thờquố giáo Anh càng trởnên nhỏbé và không đng
kểbao nhiêu, thì đ?ng bả thủvà đ?ng thậ sựlậ hiế nói chung lạ càng bám vào cái
tiếg tă ấ bấ nhiêu; việ tách nhà thờkhỏ nhà nư?c sẽcó thểlàm cho ngay cảhuân tướ
Giôn Rớ-xen cũg rơ nướ mắ; cũg dễhiể rằg tiếg tă củ nhà thờ càng nhỏbé bao
nhiêu thì ách áp bứ củ nó càng nặg nềvà rõ rệ bấ nhiêu. Đ?c biệ, nhà thờAi-rơlen
là nhà thờđng că ghét nhấ, bở vì ý nghĩ củ nó hế sứ nhỏbé; nó không có mụ đch
nào khác ngoài mụ đch làm cho nhân dân tứ giậ, làm cho nhân dân nhớrằg họlà
nhân dân bịnô dịh mà kẻchinh phụ buộ phả theo tôn giáo và những thểchếcủ hắ.
Như
vậ,
nư?c Anh
hiệ giờ
đng
ở
trong giai đạ quá
đ? từnhà nướ CơĐ?c giáo
xác đ?nh chuyể sang nhà nư?c CơĐ?c giáo không xác đ?nh, sang nhà nư?c, mà
cơsởkhông phả là mộ tín ngưỡg xác đ?nh, mà là mộ cái gì đ?ng ởgiữ tấ cảnhữg
tín ngư?ng hiệ hành - là đ?o CơĐ?c không xác đ?nh. Đ?ơg nhiên, ngay cảnhà
nướ CơĐ?c giáo cũ xác đ?nh, cũg đ có nhữg biệ pháp bả vệnhằ chốg sựvô tín
