ngưỡg, và pháp lệh vềviệ từbỏtôn giáo nă 1699 cũg trừg phạ sựvô tôn giáo bằg
cách tư?c quyề công dân tiêu cự và bằg nhà tù; pháp lệh này chưa bao giờbịhủ bỏ
song nó cũg chưa bao giờđ?ợ thi hành cả Mộ đ?o luậ khác, có từthờ nữhoàng Ê-
li-da-bét, quyế đ?nh rằg hễngư?i nào chủnhậ không đ lễnhà thờmà không có lý do
chính đng (nế tôi không nhầ, thì thậ chí còn quy đ?nh phả đ?n nhà thờphái
chủgiáo nữ, bở vì nữhoàng Ê-li-da-bét không thừ nhậ các thà thờchốg quố giáo),
đ?u bịphạ tiề hoặ phạ tù. Luậ này hiệ còn đ?ợ áp dụg thư?ng xuyên ởcác vùng
nông thôn; ngay ởđy, tạ xứLan-kê-sia vă minh này, chỉcách Man-se-xtơcó mấ
giờđ đư?ng, cũg có mộ sốngư?i đ?o đ?c giả- mộ sốquan tòa trịan - đ xửphạ giam
nhiề ngườ không đ lễnhà thờmộ cách đ?u đ?n, có nhữg trư?ng hợ phạ giam tớ sáu
tuầ lễ như M. Ghíp-xơ, đ?i biể củ Man-xe-xtơ đ xác nhậ tạ hạviệ hai tuầ lễtrư?c
đy. Còn nhữg luậ chủyế xửtộ không tin đ?o là nhữg luậ tuyên bốkẻnào không tin
Thượg đ? và không tin sựthư?ng phạ ởthếgiớ bên kia là kẻkhông thểtuyên thệvà
bịtrừg phạ vềtộ báng bổThượg đ?. Tấ cảnhữg gì nhằ gây ra sựmiệ thịđ?i vớ kinh
thánh hoặ đ?i vớ đ?o CơĐ?c, cũg nhưsựphủnhậ thẳg thừg sựtồ tạ củ Thư?ng đ?,
đ?u bịcoi là báng bổThượg đ?, đ? trịtộ, ngư?i ta đ? nghịbỏtù - thư?ng là mộ nă -
và phạ tiề.
Nhưng, cảcái nhà nư?c CơĐ?c giáo không xác đ?nh cũg đ có khuynh hướg
suy đ?i trướ khi nó đư?c thừ nhậ chính thứ bằg con đ?ờg lậ pháp. Sắ lệh
vềsựtừbỏtín ngư?ng, nhưđ trình bày, đ hoàn toàn lỗ thờ; luậ quy đ?nh việ đ lễnhà
thờcũg khá lỗ thờ và hiệ giờchỉđ?ợ áp dụg trong nhữg trư?ng hợ ngoạ
lệ sắ luậ
vềsựnhạ báng Thư?ng đ? cũg lỗ thờ - nhờcó tinh thầ dũg cả không hềbiế sợhãi củ
các nhà xã hộ chủnghĩ Anh, đ?c biệ là củ Ri-sớ Các-lây - và hiệ nay nó chỉđư?c
áp dụg ởmộ sốnơ nào đ đ?c biệ giảnhân giảnghĩ, chẳg hạ như ởÊ-đn-bớ; nơ nào
có thểđư?c, ngườ ta lẩ tránh cảlệh cấ không đ?ợ tuyên thệ Đ?ng CơĐ?c giáo đ
trởnên yế ớ tớ mứ, như bả thân nó hiể, việ áp dụg nghiêm ngặ nhữg luậ lệnày
sẽdẫ tớ việ hủ bỏchúng mộ cách nhanh chóng, - và, vì vậ, đ?ng này thà làm thinh
đ? cho cái lưỡ gư?m Đ-mô-clét củ luậ pháp CơĐ?c giáo ít ra vẫ cứtreo trên đ?u
củ nhữg ngư?i không tin đ?o, và có thểlà nó vẫ tiế tụ tác đ?ng như là mộ sựđ dọ
và mộ sựngă ngừ.
Ngoài nhữg pháp lệh chính trịthành vă đư?c phân tích ởtrên, cầ phả đ?a
thêm vào lĩh vự hiế pháp mộ vài yế tốkhác nữ. Cho tớ nay, hầ như chư nói gì đ?n
nhữg quyề củ công dân; trong giớ hạ củ hiế pháp theo đng nghĩ củ nó thì cá nhân
ởAnh không có quyề nào cả Nhữg quyề này tồ tạ hoặ do tậ quán, hoặ do nhữg
