sự phê phán, nhưng chân kia vẫn ở thế giới trần tục. Thông tín viên này đại biểu cho quần
chúng trong cuộc đấu tranh nội bộ của nó chống lại sự phê phán.
Có khi anh ta cảm thấy "ngài Bru-nô và bạn bè của ngài không hiểu loài người", họ "thực
ra là mù quáng". Nhưng anh ta lại cải chính ngay:
"Dĩ nhiên, tôi thấy rõ như ban ngày rằng ngài đúng và tư tưởng của ngài đều đúng. Nhưng xin lỗi ngài, nhân dân cũng
không sai... À vâng, nhân dân đúng ... Ngài đúng ... tôi không thể phủ nhận điều đó ... Tôi quả thực không hiểu tất cả những
cái đó sẽ đưa tới đâu ... Xin ngài nói... này, hãy ở lại nhà ... Ôi ! tôi không chịu được nữa ... Ôi... nhất định có ngày người ta
sẽ phát điên mất ... Tôi mong ngài sẽ có thiện chí đối với người khác ... Xin hãy tin tôi, tri thức mà người ta thu được đôi khi
làm cho người ta mê muội như có chiếc cối xay quay tít trong óc người ta vậy".
Một thông tín viên khác cũng viết rằng anh ta "có khi sẽ mất
cả sức lĩnh hội": Anh thấy rằng cái ơn trên của sự phê phán chuẩn bị tha thứ cho thông tín
viên quần chúng đã phát biểu câu nói trên. Một kẻ đáng thương ! Nó bị giằng co giữa quần
chúng tội lỗi và sự phê phán có tính phê phán. Đây không phải là tri thức đã đạt được làm
cho đồ đệ sắp sửa đắc đạo của sự phê phán có tính phê phán lâm vào trạng thái đần độn như
vậy, mà chính là vấn đề tín ngưỡng và lương tâm; Crít có tính phê phán hay là nhân dân,
thượng đế hay là thế giới, Bru-nô Bau-ơ và bè bạn hay là quần chúng thế tục ! Nhưng cũng
như sự sa ngã cực độ của linh hồn của kẻ mắc tội xảy ra trước khi thượng đế ban ơn, ở đây sự
đần độn không sao chịu nổi cũng đi trước sự ban ơn của sự phê phán. Sau khi mà sự phê
phán ban ơn xuống cho kẻ có tội thì dĩ nhiên là kẻ được lựa chọn không mất đi sự ngu xuẩn
của mình mà lại mất đi ý thức về sự ngu xuẩn của mình.
3) QUẦN CHÚNG PHÊ PHÁN - KHÔNG CÓ TÍNH PHÊ PHÁN, HAY LÀ "SỰ PHÊ
PHÁN" VÀ "NHÓM BÉC-LIN"
Sự phê phán có tính phê phán không thể tự mô tả thành mặt đối lập bản chất và do đó
đồng thời cũng không thể tự mô tả thành đối tượng bản chất của loài người có tính quần
chúng. Không kể đến những đại biểu của quần chúng có trái tim khắc nghiệt, là những người
vạch rõ tính không có vật thể của sự phê phán có tính phê phán và giải thích hết sức lễ phép
cho nó hiểu rằng nó chưa hoàn thành quá trình lột xác về tinh thần và trước hết nó phải giành
lấy những tri thức vững chắc, - thì còn có 2 thông tín viên. Về phần thông tín viên dễ xúc
cảm thì một là anh ta không phải là mặt đối lập của sự phê phán, hai là nguyên nhân thật sự
khiến anh ta tìm cách dịch là gần sự phê phán, là nguyên nhân cá nhân thuần tuý. Vì đọc tiếp
thư của anh ta sẽ thấy rằng điều mà anh muốn thực ra chỉ là điều hoà lòng thành kính sâu
sắc của anh ta đối với ngài Ác- nôn Ru-gơ với lòng thành kính sâu sắc của anh đối với ngài
Bru-nô Bau-ơ. Mưu toan điều hoà đó làm vinh dự cho tấm lòng tốt của anh ta, nhưng không
hề đại biểu cho lợi ích của quần chúng. Sau hết, vị thông tín viên cuối cùng xuất hiện trước
