mãn là chỉ có một lối xét xử, ông bèn phát minh ra hai lối xét xử. Tiếc thay, bí mật bị vạch
trần đó chỉ là lặp lại một cách giản đơn một học thuyết cũ mà Ben-tam đã trình bày tỉ mỉ
trong tác phẩm nói trên. Song chúng ta không xoá nhoà vinh dự của Ơ-gien Xuy là đã trình
bày và phát triển đề nghị của mình một cách có tinh thần phê phán hơn rất nhiều so với Ben-
tam. Trong khi người Anh có tính quần chúng đó còn hoàn toàn dừng lại ở thế gian đầy tội
lỗi thì sự diễn dịch của Ơ-gien Xuy đã bay lên lĩnh vực phê phán của thiên đường. Ông nói:
"Để doạ kẻ ác, người ta đem vật chất hoá những kết quả mà người ta dự tính trước của cơn giận của thượng đế. Vậy tại
sao không vật chất hoá như thế sự khen thưởng của thượng đế đối với người thiện và không dự tính trước sự khen thưởng ấy
ở trên trần?".
Theo quan điểm không phê phán thì tình hình trái hẳn lại: trong lý luận về hình phạt trên
trời, người ta chỉ lý tưởng hoá lý luận và hình phạt trên trần; giống như trong lý luận về khen
thưởng trên trời, người ta chỉ lý tưởng hoá sự nô dịch làm thuê trên trần. Nếu như xã hội
không khen thưởng tất cả những người thiện thì đó cũng là điều cần thiết để cho công lý của
thượng đế có thể có một sự ưu việt nào đó so với công lý của loài người.
Để minh hoạ sự xét xử khen thưởng một cách phê phán của mình, Ơ-gien Xuy đưa tiếp
theo "một ví dụ về thứ chủ nghĩa giáo điều" (của Phlo-ra Tơ-ri-xtăng mà ông Ét-ga đã chỉ
trích với tất cả "sự yên tĩnh của nhận thức") "của phụ nữ, một thứ chủ nghĩa giáo điều muốn
có một công thức và nêu công thức đó phù hợp với những phạm trù của sự vật hiện đang tồn
tại". Ông Ơ-gien Xuy đem đối chiếu cặn kẽ từng điều khoản của sự xét xử hình sự hiện hành
mà ông hoàn toàn giữ lại, với bảng xét xử khen thưởng mà ông kèm thêm. Để tiện cho bạn
đọc nhìn qua là thấy rõ ngay, chúng tôi trình bày hệ thống mà ông đề ra cùng với những điểm
tương ứng của sự xét xử hình sự thành một bản đối chiếu.
BẢNG XÉT XỬ
HOÀN THÀNH MỘT CÁCH PHÊ PHÁN
Xét xử hiện hành
Xét xử bổ sung một cách phê phán
Tên gọi: Xét xử hình sự.
Tên gọi: Xét xử việc thiện.
Tượng trưng: Tay cầm kiếm để
chém đầu kẻ ác.
Tượng trưng: Tay cầm vòng hoa để đội cho
người thiện.
Mục đích: Trừng trị kẻ ác, bỏ tù,
lăng nhục, xử tử.
Mục đích: Khen thưởng người thiện, tiền
thưởng, tôn sùng, bảo đảm an toàn tính
