có lý do, vì Thày giáo đã mắc tội lỗi không những chỉ do lực lượng vật chất mà còn do lực
lượng tinh thần của mình gây ra, mà theo lý luận của Rô-đôn-phơ về trừng phạt thì phải tiêu
diệt những lực lượng có tội.
Nhưng hiện nay Ơ-gien Xuy còn chưa hoàn thành "sự sám hối và chuộc tội gắn liền với
chí phục thù ghê gớm". Thày giáo đã lại phục hồi được lý trí, nhưng vì sợ sa lưới pháp luật, y
ở lại Bi-xê-tơ-rơ và giả vờ điên. Ơ-gien Xuy quên rằng "mỗi lời nói của y đều phải là một lời
cầu nguyện" thế mà rút cục, những lời nói của y đã thành những tiếng hú không rõ ràng và
lời mê sảng của kẻ điên. Hay là có lẽ ông Xuy đem nhập cục một cách châm biếm những
biểu hiện đó của đời sống với những lời cầu nguyện.
Cái quan niệm hình phạt được áp dụng vào việc chọc mù mắt Thày giáo theo lệnh của Rô-
đôn-phơ - cũng tức là tách hẳn con người với thế giới bên ngoài và dùng bạo lực giam hãm
con người vào trong tình trạng cô đơn sâu sắc về tinh thần, tức là kết hợp hình phạt pháp luật
với sự khổ hạnh thần học - đã thể hiện dưới hình thức nổi bật nhất trong chế độ buồng giam
cá nhân. Chính vì thế mà Ơ-gien Xuy ca tụng chế độ buồng giam cá nhân:
" Qua hàng thế kỷ người ta mới hiểu được rằng chỉ có một thủ đoạn để khắc phục bệnh truyền nhiễm lây nhanh đang đe
doạ cơ thể xã hội" (đó chính là sự đồi bại về đạo đức trong các nhà giam): "đó là cách ly tội phạm".
Ông Ơ-gien Xuy tán thành ý kiến của những người đáng kính cho rằng tội phạm tăng lên
là do thiết lập nhà tù. Để cứu vớt tội phạm ra khỏi xã hội xấu xa, họ để cho tội phạm phải cô
đơn trong xã hội.
Ông Ơ-gien Xuy tuyên bố:
"Tôi tự cho là may mắn nếu như tiếng nói yếu ớt của tôi cũng được nghe thấy cùng với những tiếng nói của tất cả những
ai thẳng thắn và kiên trì yêu cầu áp dụng đầy đủ và tuyệt đối chế độ buồng giam cá nhân".
Nguyện vọng của ông Ơ-gien Xuy chỉ thực hiện được một phần. Trong khóa họp hiện nay
của Hạ nghị viện khi tranh luận về chế độ buồng giam cá nhân, ngay cả đến những nhân viên
chính phủ bênh vực chế độ đó cũng phải thừa nhận rằng sớm muộn nó cũng làm cho tù nhân
bị điên. Vì vậy những án tù trên mười năm đều đổi thành đi đày.
Nếu như các ông Tô-cơ-vin và Bô-mông đã nghiên cứu đến nơi đến chốn cuốn tiểu thuyết
của Ơ-gien Xuy thì chắc chắn hai ông sẽ làm cho chế độ buồng giam cá nhân được thực hiện
một cách tuyệt đối và đầy đủ.
Thật thế, nếu Ơ-gien Xuy tách tội phạm có lý trí bình thường ra khỏi xã hội để làm cho họ
thành người điên thì ông sẽ cho người điên trở về với xã hội loài người để họ khôi phục lại
được lý trí:
"Kinh nghiệm chứng minh rằng sự cô lập là có lợi cho tội phạm ngồi tù bao nhiêu thì cũng tai hại cho người điên bấy
nhiêu".
Dù dùng lý luận của đạo Cơ Đốc về hình phạt hay dùng chế độ buồng giam cá nhân của
phái giáo hội giám lý, Ơ-gien Xuy và nhân vật phê phán của ông là Rô-đôn-phơ đều không
