thế. Taleb thể hiện sự coi thường đối với mô hình toán học nói chung, ông
thích thú hơn khi khoác lên mình chiếc áo của triết gia. Ông ta dán cái nhãn
“thiên nga đen” cho tất cả những sự kiện thảm khốc dường như không thể
xảy ra, cứ như ông muốn nói “chuyện xảy ra vậy đó” và ông bỏ đi. Thuật
ngữ của ông được các nhà phân tích và những người xây dựng chính sách sử
dụng rộng rãi – những người này hiểu rằng “chuyện xảy ra vậy đó” nhưng
không hiểu các động cơ của tình trạng tới hạn và lý thuyết phức hợp phía
sau sự việc. Tuy nhiên có hành động vẫn còn tốt hơn là ngồi im trong tuyệt
vọng.
Hiện tượng cháy rừng do sét đánh là một ví dụ rất hữu ích. Cho dù ngọn
lửa chỉ thiêu cháy một thân cây hay hàng triệu hecta rừng, nó được hình
thành chỉ từ một tia sét. Trực giác đơn giản thường cho rằng sét mạnh sẽ tạo
ngọn lửa lớn và sét yếu chỉ tạo ra ngọn lửa nhỏ, nhưng thực tế không đúng
vậy. Việc một tia sét có thể không tạo ra đám cháy hoặc gây ra một thảm họa
cháy tùy thuộc vào tình trạng tới hạn. Đây là một trong những lý do tại sao
các con thiên nga đen hay làm chúng ta kinh ngạc. Chúng hay được gọi là
những sự kiện cực kỳ bất thường, nhưng chính xác hơn thì nên gọi đó là
“những hệ lụy cực kỳ bất thường từ những sự kiện thường ngày”. Những hệ
lụy cực độ nói trên vẫn diễn ra với một tần số nhất định; các sự kiện thường
ngày đã mang đến những hệ lụy đó nhưng chẳng qua chúng ta không để ý
đến những thứ quá bình thường. Nghiên cứu về hệ thống sẽ cho chúng ta
thấy cách thức mà sự kiện thường ngày tạo ra những con thiên nga đen. Như
trong trường hợp tuyết lở, khối tuyết mới thực sự là vấn đề – chứ không phải
bông tuyết.
Cũng cần nắm bắt thêm 2 khái niệm nữa để hiểu rộng hơn về lý thuyết
phức hợp. Khái niệm đầu liên quan đến tần số xuất hiện các sự kiện bất
thường so sánh tương đối với tần số của các sự kiện bình thường trong một
hệ thống phức hợp, tham chiếu đến một hàm phân phối. Khái niệm thứ hai là
quy mô.
Đường phân phối xác suất hình chuông theo kinh tế học tài chính nói rằng
các sự kiện bình thường sẽ luôn luôn xảy ra còn những sự kiện bất thường
thì không bao giờ có trong thực tế. Nhưng đường cong hình chuông này chỉ
