PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ HÀNH VI
Hành vi đáp ứng và hành vi có hiệu lực
Chúng ta có thể nhận ra hai loại phản ứng liên quan đến việc phân tích
chức năng hành vi của Skinner. Các hành vi đối phó là những phản ứng
phát sinh do nhận biết các kích thích. Các phản ứng đó có thể không được
huấn luyện trước (trường hợp phản xạ giật mạnh đầu gối trước một cú
đánh), hoặc được huấn luyện (trường hợp con chó chảy nước miếng trước
âm thanh đã được liên kết trước với miếng thịt). Dù được huấn luyện hay
không được huấn luyện, các hành vi đối phó là những phản ứng phát sinh
do sự kích thích. Loại phản ứng thứ nhì được biết là các hành vi có hiệu
lực. Một hành vi có hiệu lực là một phản ứng xảy ra không liên quan đến
việc nhận biết các kích thích cụ thể. Các thao tác của hành vi có hiệu lực sẽ
không được thực hiện trước khi trải qua những kinh nghiệm huấn luyện cụ
thể, như con chuột thỉnh thoảng ấn then chắn hay chim bồ câu mổ phím
trong chuồng thí nghiệm, khi đó, sự củng cố không được phối hợp cụ thể
với phản ứng này. Sự củng cố có thể được dùng để gia tăng hay giảm bớt
tần số của bất kỳ hành vi định sẵn nào. Vì vậy, có thể thấy là, các hành vi
đối phó được gợi ra, trong khi các hành vi có hiệu lực lại được phát ra.
Căn cứ vào sự phân biệt giữa hành vi đối phó và hành vi có hiệu lực để
nhận biết được hai phương cách huấn luyện quan trọng. Loại huấn luyện
đầu tiên thích hợp nhất để quy cho việc làm độc đáo của Pavlov (1927) và
thường được gọi bằng thuật ngữ phản xạ có điều kiện, Loại S, hay “tạo
điều kiện cổ điển”. Trong hình thức huấn luyện này, loại kích thích vô tính
tác động trước, theo sau là một kích thích “tự nhiên” hoặc trải qua một sự
huấn luyện trước để gợi ra một phản ứng đặc biệt. Sự lặp đi lặp lại các kích
thích vô tính được gọi là kích thích có điều kiện (CS) cùng với các kích
thích được gợi ra và được gọi bằng thuật ngữ kích thích vô điều kiện (USC)
là kết quả của một sự huấn luyện. Con chó của Pavlov biết chảy nước
miếng trước tiếng chuông hoặc một âm thanh khi tiếng động này được lặp
đi lặp lại nhiều lần kèm theo sự hiện diện của miếng thịt, điều này gợi ra sự
chảy nước miếng một cách tự nhiên. Theo Skinner, loại tạo điều kiện có
