27. CHUYỂN GIAO GIÁ NỘI BỘ: MẶT TRÁI CỦA VẤN ĐỀ
Một số nhà kinh tế cho rằng bằng áp dụng chính sách đánh thuế doanh
nghiệp thấp, các nước đang phát triển thực sự có thể tăng số thu thuế của
mình. Theo lập luận này, thuế suất thấp sẽ thu hút các công ty đa quốc gia
(MNE) thành lập chi nhánh ở đó và đưa lợi nhuận toàn cầu của công ty về
các chi nhánh này bằng hoạt động chuyển giá nội bộ. Cộng hòa Dominic,
Panama, và Bahamas đã tự biến mình thành những nơi tránh thuế và thậm
chí làm cho các MNE chuyển cả trụ sở chính của họ đến đấy. Tuy nhiên,
các nước đang phát triển khác lại trở thành nạn nhân trong cuộc chơi
chuyển giao giá nội bộ khi MNE tăng giá đầu vào và hạ giá đầu ra từ những
chi nhánh của họ.
Để tránh tình huống này, các chính phủ áp dụng nguyên tắc giá thuận
mua vừa bán. Theo định nghĩa giá thuận mua vừa bán là mức giá đàm phán
giữa hai bên không có quan hệ trong điều kiện mua bán tương tự. Mức giá
này có thể được xác định dựa trên giá thị trường hoặc chi phí sản xuất. Tiếc
thay, cơ quan thuế ở các nước đang phái triển thường thiếu thông tin và
chuyên môn cần thiết để tính toán mức giá thuận mua vừa bán này.
Một yếu tố phức tạp khác là nhiều giao dịch ở các nước đang phát triển
xảy ra dưới dạng phí li-xăng, tiền trả cho các dịch vụ tư vấn và quản lý
hoặc phí sử dụng bằng phát minh. Việc xác định mức giá hợp lý của những
giao dịch này là rất khó. Thực tế, khu vực dịch vụ là nơi tình trạng đội giá
phổ biến nhất. Một phương pháp trốn thuế khác mà các MNE sử dụng ở
những nơi có thuế quan cao là kê hóa đơn giá hàng nhập khẩu thấp. Sau
cùng, MNE có thể lợi dụng giá chuyển giao nội bộ để tránh né những quy
định kiểm soát ngoại hối hay việc chuyển vốn về nước.
Các nhà nghiên cứu gợi ý rằng việc lạm dụng giá chuyển giao nội bộ thật
ra không đáng kể. Tuy nhiên, hoạt động này có thể gây xói mòn nghiêm
trọng cơ sở thuế của các nước nghèo, vốn phụ thuộc vào đầu tư nước ngoài.
Để đảm bảo số thu thuế, lời khuyên dành cho chính phủ các nước đang phát
