khẳng quyết được niềm tin loại này thì
nguy hại còn loại kia thì lành mạnh, sự
thay thế những tập tục mê tín bằng
những thói quen suy luận khoa học
không diễn ra bởi bất cứ tiến bộ nào
trong độ bén nhạy của cảm giác hay
trong những phương thức vốn dĩ thuộc
về chức năng gợi ý. Đó là kết quả của sự
kiểm soát đối với những điều kiện trong
đó diễn ra sự quan sát và suy luận.
Những nguyên nhân chung cho tư duy tồi: về “ngẫu tượng” của Bacon
Việc lưu ý tới những nỗ lực nhằm
mục đích phân loại các nguồn gốc của
sai lầm trong hành trình đi tới niềm tin
là một việc đáng làm. Ví dụ, Francis
Bacon từ những bước đầu trong tra vấn
khoa học hiện đại, đã chia ra bốn loại
người dưới những tiêu đề hơi kỳ quặc là
“những ngẫu tượng”, tức là những hình
bóng hư ảo lôi kéo đầu óc sa vào những
lối ngõ lầm lạc. Những thứ mà ông gọi
là ngẫu tượng hay những bóng hình của
(a) bộ lạc, (b) nơi họp chợ, (c) nơi hang
động hoặc hang ổ, và (d) nơi sân khấu;
hoặc theo cách bớt ẩn ý hơn là (a) những
phương pháp sai lầm cố hữu (hay ít ra
cũng là những cám dỗ tới chỗ sai lầm)
vốn có nguồn gốc từ bản chất con người
nói chung; (b) những sai lầm do giao
tiếp và ngôn ngữ đem lại; (c) những sai
lầm bắt nguồn từ những nguyên nhân
