thuyết, hay cũng có thể gọi là tín điều, hay xa hơn là những huyền thoại về
những khái niệm được ông dựng lên là vô thức, hữu thức, libido, ego,
superego; về những bản năng Sống và bản năng Chết - Eros và Thatanos; Và
cuối cùng, và có lẽ cũng quan trọng nhất, là cách thức, trong đó ông đã nêu
lên từ đây sự nghi ngờ trên tất cả những đặc điểm vẫn thường vẽ vời như
đẹp đẽ của con người, ông đã chỉ ra một mặt khác của con người vốn đã cố
tình bị lãng quên, hoặc bị bỏ qua trong nhiều thế kỷ, mặt của bản năng thô
sống, mặt của vô thức đen tối. Chúng ta không thể làm ngơ được vì những
thể hiện của chúng trong lịch sử loài người. Như bản năng chết, xung lực
gây hấn hung hãn; khi con người ném mình vào xã hội của chính nó tạo lập
– nó chẳng những không bị mất, nhưng không thể tránh được, và đã bùng nổ
từ những mâu thuẫn, dồn nén - giữa cá nhân và tập thể - ông trình bày trong
Văn minh và những Bất mãn từ nó (Civilization and Its Discontents). Hay
một thể hiện quen thuộc khác – qua niềm tin tôn giáo dai dẳng mà ông gọi là
chứng ám ảnh loạn thần kinh phổ quát của nhân loại (“the universal
obsessional neurosis of humanity”), khi mong tìm cứu rỗi, đã đặt cứu cánh
cuộc sống, giá trị và đạo đức, cho là nguồn gốc đến từ ngoài trần gian này,
vào một ảo tưởng mê muội, trong Tương lai của một Ảo tưởng (The Future
of an Illusion) –Theo cách đặc biệt của riêng mình, Freud là một nhà tiên
phong đứng ngang hàng với những Copernicus hoặc Darwin, và cũng như
Marx và Nietzsche, Freud là một bậc thầy nghi ngờ, đặt lại những câu hỏi
sau cùng về bản chất con người.
Trở về với con người bình thường, nhỏ mọn của chúng ta, chừng nào trong
đời sống, vẫn có những lúc chúng ta tự thấy băn khoăn hay sững sờ, hỏi
mình, hay hỏi về người, vì những gì biết từ lý trí sáng xuốt, theo lẽ đời
thường vẫn không thể nào giải thích được - tại sao những ứng xử đó? tại sao
những lời như vậy? Nếu còn những câu hỏi tại sao loại như thế đó, có lẽ
Freud vẫn còn quanh đây, chúng ta chưa thể bỏ được ông, vì từ chính những
khái niệm của ông trình bày trong tập The Ego and the Id này, vẫn có thể
