Tổng chỉ huy quân Pháp tại Bắc Kỳ
Hăngri Rivie
Tối hậu thư đến tay Hoàng Diệu đúng lúc thám tử báo tin: quân Pháp
đã tiến hành xong thế bao vây quanh thành, và chỉ còn chờ lệnh nổ súng.
Hoàng Diệu lập tức ra lệnh tiếp chiến. Án sát Tôn Thất Bá đứng bên vội đề
đạt:
- Xin thượng quan tìm kế hoãn binh, ít nhất là một ngày nữa, để kịp
báo Thống đốc Hoàng Tá Viêm về tiếp ứng.
Hoàng Diệu biết Tá Viêm không được phép đưa quân xuống đây,
nhưng nếu hoãn binh được thì cũng nên. Ông đang chần chừ chưa quyết
định thì Tôn Thất Bá tiếp:
- Tôi sẽ nhận lệnh thượng quan đến Lãnh sự quán Pháp thương lượng.
Có người tình nguyện nhận việc khi cấp bách, Hoàng Diệu giao ngay.
Tôn Thất Bá được thả bằng thang dây xuống chân thành và ra khỏi
vòng nguy hiểm. Quân Pháp kịp thời ào ạt nổ súng. Các tàu chiến Pháp từ
sông Nhị nã đại bác vào nội thành. Khu thành vuông mỗi mặt dài hơn cây
số, thu gọn bằng mấy nét giản đơn trên bản đồ, ghi những mục tiêu chủ
yếu. Đạn rót tập trung vào những mục tiêu đó. Hoàng Diệu bị ốm sau
những đêm ít ngủ và lo toan, ông vẫn đứng trên mặt thành cùng các quan
điều đốc tướng sĩ chiến đấu. Tiếng loa thét vang:"Ai giết được nhiều giặc,
lập công sẽ được thưởng".
Súng thần công từ mặt thành nổ từng phát chậm chạp, bị đại bác Pháp
nổ nhanh và mạnh áp đảo. Quân Pháp đánh nghi binh Cửa Đông nhưng tập
trung đánh mạnh ở Cửa Bắc. Từ các lỗ châu mai trên mặt thành, quân Nam
ráo riết bắn trả. Quân Pháp tiến đến các phố gần thành, dân phố đốt nhà làm
bức tường lửa khiến quân Pháp phải chậm bước. Họ phải vội vã di chuyển
