ngờ chiếu Cần Vương có sức vang xa, chuyển mạnh đến thế. Lòng mến
trọng của ông đối với Quang Bích tăng bội phần.
Tôn Thất Thuyết gặp riêng Chu Thiết Nhai. Với tư cách sứ thần của
vua Hàm Nghi, ông khiêm nhã, chân thực:
- Ngài sang công cán nước chúng tôi gặp lúc loạn lạc; vua chúng tôi
phải lưu trú nơi sơn cước, đi lại rất khó khăn. Được quan Khâm sai tại Bắc
Kỳ tâu lên, vua chúng tôi hài lòng nhận thấy ngài đã có nhiều nỗ lực, để giữ
vững quan hệ giữa nước chúng tôi với hai tỉnh biên giới của Thiên triều.
Tôi xin có lời cảm tạ sự giúp đỡ của các ngài.
Thiết Nhai hiểu sự giúp đỡ sau những ngày Quang Bích gặp Tổng đốc
Vân Quý, chỉ còn có tính địa phương ít ỏi, nhưng ông không tiện nói ra.
Ông chỉ hứa chuyến này trở lại Vân Quý sẽ đề nghị nâng sự giúp đỡ lên
khá hơn.
Thiết Nhai vốn bất bình trước sự ngang ngược của người phương Tây
đối với Trung Hoa mấy chục năm qua. Ông không quên cuộc chiến tranh
Nha Phiến bắt đầu từ năm Đinh Hợi (1839), nước Anh đem quân đánh
Trung Quốc. Chỉ vì người Trung Quốc không muốn cho Anh đem thuốc
phiện đến, thứ thuốc khiến không ít người Trung Hoa, từ vua quan đến thứ
dân nghiện ngập, gầy yếu. Lẽ phải về phía Trung Quốc vẫn thua sức mạnh
của Anh, phải ký hiệp ước Nam Kinh, nhận mở nhiều cửa bể cho Anh vào
buôn bán, kể cả thuốc phiện. Trong sự thua thiệt to lớn đó, có việc nhượng
đất Hương Cảng cho Anh trong 99 năm, và phải đền chiến phí mất 210
triệu bảng Anh... Pháp và Mỹ không tốn viên đạn nào trong cuộc chiến
tranh đó, cũng buộc nhà Thanh phải ký hiệp ước, nhượng thêm nhiều quyền
lợi cho họ... và chỉ hai tháng sau đó, Pháp nhanh chóng kéo tàu thuyền từ
hải phận Trung Quốc sang xâm lược nước Nam, mở đầu tại Sơn Trà... Từ
đó đến nay, người Pháp gây biết bao chuyện đau đớn, tủi nhục cho cả người
Hoa lẫn người Nam... Thiết Nhai càng nhớ chuyện đã qua càng căm giận
người Pháp lấy mạnh hiếp yếu. Ông cũng thầm trách vua quan nhà Thanh
