Sắp qua đời, Độ không phải băn khoăn gì về chuyện thiếu chu đáo đối
với cha mẹ, vợ con, cho những người đã chết và cho cả ông. Cách đây dăm
bảy năm, ông đã xây được sinh từ - nơi thờ mình khi còn sống. Ngôi sinh
từ xây trong phố phường Hà Nội khi ông làm Tổng đốc. Khi ấy còn vua
Hàm Nghi, quan Ngự sử đã hặc tâu: "Độ nghe lời nịnh nọt của viên Bang
biện Hoàng Cao Khải và Đề đốc Trần Văn Hận, xây đền thờ mình tốn phí
hàng vạn bạc. Thân hào, Tri phủ, Tri huyện, phân bổ mỗi người 200 lạng
bạc để xây. Xin vua nghiêm trị để ngăn cản sự gian tà trong quan trường".
Vua Hàm Nghi chuẩn bị cho xem xét. Độ lo sợ phải tâu vua xin lỗi, rồi viện
lẽ thân hào trong hạt thấy ông làm việc đã lâu nên có cảm tình, quyên góp
và xuất của riêng làm sinh từ; ông nhiều lần từ chối nhưng họ cố ý làm...
Việc đang xem xét thì có sự biến ở kinh, vua xuất bôn. Thật may cho ông...
Ít ngày sau, Hữu Độ qua đời. Lễ tang quan Kinh lược linh đình chưa
từng thấy ở Hà Nội, vừa theo phong tục nước Nam vừa theo nghi lễ Tây.
Quan tài ông được rước từ công đường nha Kinh lược đến quàn ở sinh từ.
Quân Nam bồng súng đi hai bên hộ tống. Toàn quyền Đông Dương, Thống
sứ Bắc Kỳ, Công sứ Hà Nội lần lượt đến viếng. Các công sở Pháp ở Hà Nội
treo cờ rủ. Một số quan Nam thân thuộc bày đủ các cuộc tế lễ "hơơng...
bái...". Dân hiếu kỳ ở phố phường rủ nhau đi xem đám ma quan lớn. Hai
thầy đồ cũng ngó qua và tức khẩu câu đối: - Nhất phẩm vua ban, rồi đất lấp.
- Hai lòng trứng thối, để đời chê.
Mất Hữu Độ, các quan Pháp đều tỏ ý tiếc. Nhờ có Độ giúp sức nên
tình hình rối rắm do Đờ Cuốcxi gây ra, những người Pháp kế nhiệm lần gỡ
được. Toàn quyền và Thống sứ bàn việc tìm người thay Độ. Xét hai viên
Tổng đốc được việc nhất lúc này có Hoàng Cao Khải và Trần Lưu Huệ, nên
chọn lấy một. Khải năng nổ, tháo vát, điều đốc đánh dẹp khá, nhưng bị dư
luận chê trách nhiều. Huệ cũng bị dư luận chỉ trích là đắc lực với quan bảo
hộ. Nhưng Huệ đang cai trị vùng Sơn - Hưng - Tuyên, nơi có nhiều kẻ
phiến loạn, việc đánh dẹp còn khó khăn, cho Huệ kiêm Quyền Kinh lược
Bắc Kỳ là phải hơn. Toàn quyền Pháp viết thư cho Đồng Khánh về việc đó.
